Middelburg Dronk

Commanderij

Sfeerbeeld Sint Janstraat begin 20e eeuw.PNG
Algemeen
Soort Herberg
Eigenaar Jacob van Suden
Links
Tijdlijn
Periode 1310-1320
Gebied
Zie ook Sint Janstraat

De commanderij van de Johanniters in Middelburg werd vanaf 1318 als open herberg gebruikt. Deze commanderij stond in de buurt van de huidige Sint Jansstraat, de naam van de straat is afgeleid van de Commanderij.

Foto's

Meer afbeeldingen zijn te vinden op Commanderij/fotos

  • Sfeerbeeld van de Sint Janstraat in Middelburg, begin 20e eeuw

  • Een impressie van de Vismarkt in Middelburg, in 1979

  • Prent: Middelburg omstreeks 1400


Geschiedenis

1316
 Jacob van Suden

In 1316 liet bisschop Jacob van Suden in Haarlem de grote zaal van het klooster bouwen. In 1317 werd begonnen met de bouw van de kerk die het jaar erop gereed kwam. Graaf Willem III van Holland schonk vele bezittingen aan het klooster, waaronder de kerk van Westmonster. Uit dankbaarheid voor deze laatste schenking gaf de bisschop toestemming aan de graaf om de commanderij van Middelburg als open herberg te gebruiken.

Uit het boek Geld uit de belt : archeologisch onderzoek in de bouwput van de gemeentelijke parkeerkelder en het belastingkantoor aan de Kousteensedijk te Middelburg, R M van Heeringen; O Goubitz; Jan Kuipers; et al, ADZ 1994:

"Deze Middeleeuwse straat ontleent zijn naam aan de Heren van St. Jan, ook St. Jansridders of Johannieters genoemd. Die in ca. 1050 gestichte geestelijke orde vindt haar oorsprong in Palestina. Pas in 1113 kreeg deze orde, met als schutspatroon Johannes de Doper, het karakter van een geestelijke ridderorde. Hun kleding was aanvankelijk zwart; later droegen zij een rode mantel met een wit achtpartig kruis. Behalve de vestigingen in het Heilige Land verwierven de St.-Jansridders kloosters en bezittingen in heel Europa. Omstreeks 1317 vestigden de Johannieters zich ook in Middelburg. Graaf Willem III schenkt hen in dat jaar een vlak achter het gravenhof (ten zuidoosten van de Gravenstraat) gelegen werf en gracht, na een reeds eerder aan hen geschonken boomgaard. Dit uitgestrekte terrein bevond zich aan het eind van de straat die werd genoemd naar haar belangrijkste bewoners: de Heren van St. Jan. Op de werf bouwde de orde haar commanderij (ordehuis) en in de nabije omgeving verrezen een kerk, een woning voor de commandeur, een brouwerij, een bleekhof waarop een huisje stond, een kruidhof, een kerkerve, een kerkhof, een vijver en een visserij.

De eerder genoemde gracht of watergang op of nabij het St.Jansherenerf was kennelijk in de loop van de veertiende eeuw dichtgeslibd, waardoor het terrein dreidge onder te lopen. Daarom besloot men een nieuwe watergang te maken. In 1380/81 waren de graafwerkzaamheden af en werd er betaald voor "15 dagen te delven bin[nen] den muere, bachten de he[ere[n van sinte Jans, daer die watergane volghedraghen was en men enen langhen niewen watergane delven moeste, jof thof zoude v[er]droncken hebben". Voor het graven van de Nieuwe Haven tot binnen de stad moesten heel wat offers worden gebracht. De St. Janskerk (met kerkhof) die bij de Commanderij hoorde en die aan het zuideinde van de St. Janstraat was gelegen, werd in 1541, te zamen met het commandeurshuis, door de stad ingenomen en gesloopt ten behoeve van het doortrekken van de nieuwe binnenhaven. Overigens had de stad de officiële toestemming -de kerk en het kerkhof moesten immers eerst worden geprofaneerd (ontwijd) alvorens men tot afbraak kon overgaan- van de bisschop van Utrecht om de kerk te mogen afbreken niet afgewacht. Pas drie jaar later werden de kerk en het kerkhof, alsnog -postuum- geprofaneerd.

[...]

Nadat de binnenhaven in het midden van de zestiende eeuwe helemaal was doorgetrokken tot aan de Gortstraatpoort werd het hele gebied daaromheen aangepakt. De St. Jansdam (ongeveer ter hoogte van de huidige Turfkaai) werd omstreeks 1545 bestraat en aan de noordzijde van de nieuwe haven verrezen er huizen. De bebouwde kaaizijde heet nog altijd Nieuwe Haven. Enige jaren later werd aan het eind van de Nieuwe Haven een oprit gemaakt, die we pas in de stadsrekeningen van 1593 onder de naam Hoogstraat tegenkomen. Het aan het eind van de binnenhaven geplande spui en daarbij behorende watermolen kwamen pas later gereed.' Tenslotte werd voor de verkoop van vis een nieuwe Vismarkt (de oude vismarkt lag op de hoek van de Lange Delft en de Markt) gemaakt in 1559. Na twee jaar besloot men deze Vismarkt te vergroten, waartoe de brouwerij van de St. Jansheren door de stad werd aangekocht en afgebroken. Omstreeks 1830 werd de nieuwe vismarkt vervangen door de huidige met de Dorische kolommen."

Naamgeving

Bijzonderheden

Mooie verhalen

Over tempelieren in Middelburg

Van de website Tempelieren.nl: "H.F.Heussen schijft in zijn Historia episcopatus Middelburgensis (1733, pg.11) dat hij naar best vermogen op grond van oude documenten en voor zover aan de hand van betrouwbare zegslieden kon worden nagegaan verslag uitbrengt over de kloosters en hun bezittingen in Middelburg. Met betrekking tot de Tempelorde vermeldt hij dan: De Duitse ridders en de Tempelieren bezaten in de stad de oudste gebouwen. …....Ook de Tempelieren, Johannesheren genaamd, hebben in Middelburg van ouds een vestiging gekend, vernoemd naar de Heilige Johannes. Ook het heiligdom en de straat werden naar hem genoemd, in de volkstaal S.Jans-straete. Het schitterende gebouw van de Tempelieren werd volgens Boxhorn (pag.168) door Borsele aangekocht en vervolgens aan de Tertiarissen gegeven, die tevoren in het duingebied bij het dorp Duynenhoeck hadden gewoond."

Over de oude brouwerij aan de Sint Janstraat

Van het weblog van het Zeeuws Archief (Toon Franken): "De eerste brouwerij van Middelburg werd vermoedelijk in 1448 opgericht. In dat jaar leende het stadsbestuur 25 pond Vlaams aan Clais Heynricxsz voor een periode van drie jaar, onder voorwaarde dat hij een brouwerij zou oprichten, die ten minste drie jaren bier brouwde. Die brouwerij werd gevestigd in de Sint Janstraat, bij de –latere- Vismarkt. Vele brouwerijen zouden later nog volgen."

Een boomgaard en een werf

Van de website historici.nl: In maart 1317 schenkt Graaf Willem III de bisschop van Zuden, commandeur van de Johannieters in Utrecht en Zeeland, een werf met omringende gracht in Middelburg, gelegen naast de boomgaard die hij hem eerder had gegeven. De tekst: "Willaemc grave van Henegouwend etc. maken cond allen ludene dat wi ghegheven hebben ende gheven onsen gheesteliken vader den bisscop van Zuden, commander tUtrechtf ende in Zelandg van sinte Jans huze, hem ende sinen nacomelinghen commanderen van den huze voers., den waerf die gheleghen es in Middelburch bi den boemgaerde die wi hem hier te voren ghegheven hebben, eerflike te blivene den waerf voernoemd metter grafte die daer omme gaet sinen vrien wille mede te doene. In orkonde desen brieveh etc. Ghegheven int jaer ons Heren M CCC ende zestiene des zaterdaghes voer sinte Gregoriisi daghe."

Adres en contactgevens

Externe links

Bronnen