Een herberg die rond 1751 was gevestigd aan de Dwarskaai G 106 in Middelburg.
Inhoud
Geschiedenis
| 1751
|
Jan Roose In folio F 42 van de Handschrift Verzameling staat op 10 mei 1754 dat Jan Roose Borger en inwoner alhier vrijgildebroeder wijn- en biertappersgilde is in huis de Groene Kraan op de Dwarskaaij. Wanneer hij een jaar later overlijdt is zijn adres Dambrug (zeeuwengezocht [1]) - daar lag De Groene Kraan bijna recht tegenover. |
Foto's
Meer afbeeldingen zijn te vinden op De Groene Kraan/fotos
Een tekening van de Stadskraan aan de Rotterdamsekaai in Middelburg, jaartal onbekend
Een kooldruk van de stadskraan aan de Dam Noordzijde, omstreeks 1858
Het multifunctionele karakter van de kraan in de 16de eeuw: zware straffen voor wijndieven in Middelburg
Naamgeving
Het pand heette De Groene Kraan, een naam die wellicht was afgeleid van de groene kraan die schuin tegenover het pand, aan de andere kant van het dok, op de Dam stond. In de stadsrekening van 1587 staat hierover het volgende: Paulus van Suerendonck kreeg 11 pond Vlaams, 3 schellingen en 4 penningen voor het schilderen van de groote kraan op den Dam van schoen groen en het dacht (dak?) saelie blauw met acht waepens daer oppe.
Bijzonderheden
- Van de in 1862 gesloopte Stadshijskraan werd in 1986 de funderingssteen gevonden onder een stapel puin van het bedrijf van A. Boone aan de Herculesweg in Middelburg. Die steen bevatte de namen van de regenten uit die tijd, die aanwezig waren bij de ingebruikname van de kraan in het jaar 1746. De kraan was van hout en werd gebruikt voor het lossen van de wat zwaardere scheepsladingen. In oude documenten wordt overigens ook al van een stadskraan gesproken in de tweede helft van de 13e eeuw. De kraan uit 1746 was dus een opvolger van die, die daarvoor drie eeuwen in gebruik was geweest in de haven van Middelburg. In 1861 werd tweehonderd meter verderop een nieuwe kraan in gebruik genomen, nabij de Punt. Die kraan staat er nog steeds, en werd in 2010 gerestaureerd.
Mooie verhalen
Ordonnantie Wijnwerkers en Kraankinders
Dronken Wijnwerkers
Dat Middelburg vroeger een belangrijke rol speelde in de wijnhandel weten de meeste mensen ondertussen wel. Op het Middelburg Wijnfestival was er veel aandacht voor.
Een aantal van onze wijnhandelaren was gevestigd in de omgeving van de Dam en Stadskraan die daar in vroeger tijden stond. Die kraan werd ook gebruikt om schepen met ladingen wijn te laden en te lossen. Zogenoemde wijnwerkers waren belast met het vervoer van de wijn naar de wijnkelders en uit de wijnkelders naar de afnemers. Zij werkten samen met de kraanmachinisten die in vroeger tijden ook wel kraankinders werden genoemd. Zie https://nl.wikipedia.org/wiki/Kraankind
Maar dat werken met al die wijn bracht wijnwerkers en kraankinders ook wel eens in de verleiding om van de handelswaar te drinken. Halverwege de 18e eeuw had het stadsbestuur een heuse verordening, met daarin ook allerlei regels en voorschriften voor de arbeiders. Hoe te handelen bij dronkenschap, bijvoorbeeld:
"Maar als het gebeurt dat een van de kraankinderen dronken is, en een van zijn collega's zegt hem om terug te stappen omdat hij dronken is, dan moet de dronken man terugstappen. Als hij weigert, zelfs als er geen schade is veroorzaakt, zal hij toch vanwege zijn weigering een boete van drie schellingen Vlaams moeten betalen."
"Als de dronken man, die weigert zoals hierboven vermeld, enige schade veroorzaakt aan wijn of kraangoederen, dan moet hij zelf voor de schade opdraaien en deze vergoeden, zonder dat zijn collega's hiervoor verantwoordelijk worden gehouden."
Verbod op het Eisen van Drinkgeld of Drank:
"De kraankinderen mogen geen bekers, kroezen of drinkhoorns bij zich hebben, noch mogen zij van de koopman of burger drank of drinkgeld eisen, tenzij dit vrijwillig en zonder enige aandrang gegeven wordt. Bij overtreding van deze regel volgt een boete van vijf schellingen Vlaams."
Omgaan met Dorst: "Indien de kraankinderen dorst hebben en willen drinken, mogen zij dit doen bij of in de kraan, zonder naar de herberg of kelders te gaan. Dit dient om de orde te handhaven en te voorkomen dat men tijdens het werk onder invloed raakt."
Als er wijn werd gestolen was er helemaal geen houden meer. Folteringen op de Markt en de Dam volgden dan. Voorwaar geen kattenpies!
Bronnen
- Foto's: Beeldbank zeeland Zeeuwse Bibliotheek en Beeldbank Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en Fairbairncrane op Flickr
- Stadsrekeningen 1550-1600, H.M. Kesteloo
- Proeve van eene lijst bevattende de vroegere namen der huizen in Middelburg van M. Fokker (J.C. & W. Altorffer Middelburg, 1904)
- Hijsen in Middelburg, een verhaal over oude stadskranen, artikel van C. Sanderse uit Walacria, een kroniek van Walcheren (Stichting Natuur- en Recreatieinformatie, Middelburg 1995)