Middelburg Dronk

In 1316 liet bisschop Jacob van Suden in Haarlem de grote zaal van het klooster bouwen. In 1317 werd begonnen met de bouw van de kerk die het jaar erop gereed kwam. Graaf Willem III van Holland schonk vele bezittingen aan het klooster, waaronder de kerk van Westmonster. Uit dankbaarheid voor deze laatste schenking gaf de bisschop toestemming aan de graaf om de commanderij van Middelburg als open herberg te gebruiken.

Uit het boek Geld uit de belt : archeologisch onderzoek in de bouwput van de gemeentelijke parkeerkelder en het belastingkantoor aan de Kousteensedijk te Middelburg, R M van Heeringen; O Goubitz; Jan Kuipers; et al, ADZ 1994:

"Deze Middeleeuwse straat ontleent zijn naam aan de Heren van St. Jan, ook St. Jansridders of Johannieters genoemd. Die in ca. 1050 gestichte geestelijke orde vindt haar oorsprong in Palestina. Pas in 1113 kreeg deze orde, met als schutspatroon Johannes de Doper, het karakter van een geestelijke ridderorde. Hun kleding was aanvankelijk zwart; later droegen zij een rode mantel met een wit achtpartig kruis. Behalve de vestigingen in het Heilige Land verwierven de St.-Jansridders kloosters en bezittingen in heel Europa. Omstreeks 1317 vestigden de Johannieters zich ook in Middelburg. Graaf Willem III schenkt hen in dat jaar een vlak achter het gravenhof (ten zuidoosten van de Gravenstraat) gelegen werf en gracht, na een reeds eerder aan hen geschonken boomgaard. Dit uitgestrekte terrein bevond zich aan het eind van de straat die werd genoemd naar haar belangrijkste bewoners: de Heren van St. Jan. Op de werf bouwde de orde haar commanderij (ordehuis) en in de nabije omgeving verrezen een kerk, een woning voor de commandeur, een brouwerij, een bleekhof waarop een huisje stond, een kruidhof, een kerkerve, een kerkhof, een vijver en een visserij.

De eerder genoemde gracht of watergang op of nabij het St.Jansherenerf was kennelijk in de loop van de veertiende eeuw dichtgeslibd, waardoor het terrein dreidge onder te lopen. Daarom besloot men een nieuwe watergang te maken. In 138081 waren de graafwerkzaamheden af en werd er betaal voor "15 dagen te delven bin[nen] den muere, bachten de he[ere[n van sinte Jans, daer die watergane volghedraghen was en men enen langhen niewen watergane delven moeste, jof thof zoude v[er]droncken hebben". Voor het graven van de Nieuwe Haven tot binnen de stad moesten heel wat offers worden gebracht. De St. Janskerk (met kerkhof) die bij de Commanderij hoorde en die aan het zuideinde van de St. Janstraat was gelegen, werd in 1541, te zamen met het commandeurshuis, door de stad ingenomen en gesloopt ten behoeve van het doortrekken van de nieuwe binnenhaven. Overigens had de stad de officiële toestemming -de kerk en het kerkhof moesten immers eerst worden geprofaneerd (ontwijd) alvorens men tot afbraak kon overgaan- van de bisschop van Utrecht om de kerk te mogen afbreken niet afgewacht. Pas drie jaar later werden de kerk en het kerkhof, alsnog -postuum- geprofaneerd.

[...]

Nadat de binnenhaven in het midden van de zestiende eeuwe helemaal was doorgetrokken tot aan de Gortstraatpoort werd het hele gebied daaromheen aangepakt. De St. Jansdam (ongeveer ter hoogte van de huidige Turfkaai, die in voor het eerst wordt vermeld) werd omstreeks bestraat en aan de noordzijde van de nieuwe haven verrezen er huizen. De bebouwde kaaizijde heet nog altijd Nieuwe Haven. Enige jaren later werd aan het eind van de Nieuwe Haven een oprit gemaakt, die we pas in de stadsrekeningen van onder de naam Hoogstraat tegenkomen. Het aan het eind van de binnenhaven geplande spui en daarbij behorende watermolen kwamen pas in gereed.' Tenslotte werd voor de verkoop van vis een nieuwe Vismarkt (de oude vismarkt lag op de hoek van de Lange Delft en de Markt) gemaakt in 1559. Na twee jaar besloot men deze Vismarkt te vergroten, waartoe de brouwerij van de St. Jansheren door de stad werd aangekocht en afgebroken. Omstreeks 1830 werd de nieuwe vismarkt vervangen door de huidige met de dorische kolommen."