| | ||||||||
|
Beschrijving
Een café annex koffiehuis dat tussen 1860 en 1930 was gevestigd aan de Langevielesingel, in de wijk 't Zand. 't Zand hoorde in de 19e eeuw nog bij de gemeente Koudekerke, maar was uiteraard ook toen al eenvoudig te bereiken voor Middelburgers. De naam bondscafé wil zeggen dat het café gelieerd was aan de ANWB. De naam Pax Intrantibus wordt voor het eerst genoemd in 1856, maar bestond toen waarschijnlijk al een tijdje. Het was toen nog een uitspanning en had nog niets te maken met de ANWB; die bestaat pas sinds 1883. Eind negentiende eeuw vormde het café de uitvalsbasis voor handboogvereniging De Eensgezindheid en blijkens een artikel uit de Middelburgsche Courant van 30 juli 1887 had die vereniging er ook hun 'Doelen', hun schietbaan. In 1899 werd het café ingrijpend verbouwd. Daarbij zal de schietbaan van de vereniging zijn gesneuveld, want er werden op het terrein ook vier woningen gerealiseerd. In mei 1927 zijn het café en de inventaris publiekelijk verkocht. De naam bleef nog lang in zwang, ook in gemeentelijke stukken.
Geschiedenis
Van de website artikel Koudekerke.info, van Sjoerd de Nooijer:
"Pax Intrantibus is vanaf 1868 een opvolger van herberg De Bremerton. Jacobus Gernler is daar dan koffiehuishouder en naar zijn eigen zeggen sociëteitshouder. Dit blijkt uit een rechtszaak die naar aanleiding van een schermutseling op 13 september 1868 tussen Jacobus Gernler en gemeenteveldwachter Johannes de Reij bij de arrondisementsrechtsbank diende. Aanleiding voor de schermutseling was de openbare muziekuitvoering in het pand, waarvoor geen toestemming was verleend door de burgemeester. Na Jacobus Gernler ging Cornelis Marinus Jacobus Gernler in de zaak. Jacobus was gehuwd met Trijntje Gozens de Bruijn en zijn zoon, Cornelis Marinus Jacobus, was gehuwd met Pieternella Magdalena de Plaa. Het is niet precies bekend wanneer Cornelis Marinus Jacobus de zaak overnam van zijn vader. Direct naast het koffiehuis had de familie Gernler nog een winkel. De panden bevonden zich aan de Langevielesingel, op de hoek met de Oude Koudekerkseweg. De herberg stond ook als bondscafé van de A.N.W.B. en T.C.B. bekend.
Het café/koffiehuis was de kraamkamer van de Middelburgse schietvereniging 'De Kolveniers'. Op 25 november 1912 kwamen een aantal mensen bij elkaar met het doel een schietvereniging op te richten die de naam kreeg 'Tot Oefening en Ontspanning' en werd gevestigd bij het koffiehuis op 't Zand. Hier bevonden zich toen enkele schietbanen en werden regelmatig schietwedstrijden georganiseerd. De vereniging kreeg op 6 december 1913 Koninklijke goedkeuring en de beheerder van Pax Intrantibus was een van de ereleden van deze schietvereniging.
Op 26 oktober 1916 vond er in het koffiehuis op verzoek van de erven van wijlen de heer M. Gernler een openbare verkoping plaats. Hier werden de bezittingen van de heer Gernler verkocht, welke zich overigens allen buiten de gemeente Koudekerke bevonden. De laatste vermelding van het koffiehuis 'Pax Intrantibus' komen we tegen in een artikel in de Vlissingse Courant van 7 mei 1929 over de aanleg van de waterleiding op 't Zand. Begin juni 1931 werd de 'Wasscherij Zeeland' ingeschreven bij de Kamer van Koophandel en bleek deze gevestigd te zijn in dit pand op adres Langevielesingel D197 te Koudekerke. Eigenaar was W.J. Wolders. Hij ontplooide reeds vanaf mei 1930 werkzaamheden waarvoor toen een strijkster, aankomend strijkster en mangelmeisje werd gezocht in een krantenadvertentie in de Vlissingse Courant van 16 mei 1930. In 1934 werd de zaak overgenomen door C. Th Wolders, die in 1943 tot wethouder van Middelburg werd benoemd. In de oorlogsjaren 1943-1945 is het pand verwoest en is er hierna op die plaats een plantsoen aangelegd."
Foto's
Meer foto's zijn te vinden op Pax_Intrantibus/fotos
Het gebouw aan de Langevielesingel
Pax Intrantibus te koop, mei 1927
Naamgeving
Letterlijk vertaald betekent Pax Intrantibus: 'Vrede aan hen die hier binnentreden'. De naam werd in die tijd vaker gebruikt voor uitspanningen.
Eigenaars
J. Gernler (samen met 'zijn huisvrouw' T. de Bruin)
Bijzonderheden
- In de zaak kon ook worden gekegeld, zo blijkt uit een advertentie uit 1905. Dit gebeurde in een aangrenzend pand van één verdieping, met een ingang aan de Breeweg. Deze sport werd op meer plaatsen in Middelburg beoefend, zoals bij sociëteit De Vergenoeging op de Markt (in het huidige Zanzibar). Rond 1870 werd Pax Intrantibus in advertenties overigens ook aangeduid als sociëteit.
- Uit de beschrijving van de Beeldbank Zeeland (record 12985): "bondscafé Pax Intrantibus lag in het buurtschap 't Zand dat behoorde tot de voormalige gemeente Koudekerke en bij grenswijziging in 1941 bij het grondgebied van Middelburg gevoegd. Het café "Pax Intrantibus", later ingericht als wasserij "Zeeland", is vele jaren geleden afgebroken." De prentbriefkaart dateert van 1898.
Mooie verhalen
- Uit een artikel in de Middelburgsche Courant van 1 november 1868 komt naar voren dat eigenaar Gernler in dat jaar het een keer aan de stok kreeg met een veldwachter omdat hij onrechtmatig muziek zou hebben laten klinken. De agent had het pand betreden, waarna er uiteindelijk zelfs 'handtastelijkheden' waren. Tijdens de rechtzaak werd ter verdediging aangevoerd dat de agent de zaak niet zomaar had mogen betreden omdat Pax Intrantibus een sociëteit zou zijn, wat juridisch gezien gelijk staat aan de woning van een particulier. De aanklager wees er echter op dat de ordehandhavers toen nog helemaal niet wisten dat het een sociëteit was, en dat dit niet bewezen werd. Gernler werd veroordeeld tot een gevangenisstraf van drie dagen, en een boete van 10 gulden, omdat hij de agent had geslagen.
Adres en contactgevens
Langevielesingel Middelburg (D 195/196 in de oude nummering)
Externe links
Bronnen
- Krantenknipsels: Krantenbank Zeeland Zeeuwse Bibliotheek
- Foto: Beeldbank Zeeland Zeeuwse Bibliotheek
- Tekstfragmenten van Sjoerd de Nooijer, van Koudekerke.info