Middelburg Dronk

De Harmonie

 

De Harmonie

Pottenbakkerssingel Q 70
Middelburg

Drinken
Cafe, Koffiehuis

Middelburg
Schoorsteenvegerssingel, Schoorsteenvegerssingel 2

 

Een koffiehuis dat tussen 1843 en 1845 was gevestigd op de hoek Schoorsteenvegerssingel/Pottenbakkerssingel in Middelburg, op nummer Q70. Dat werd later Schoorsteenvegerssingel 2.

Geschiedenis

1843
 A. Geljon

Op 29.07.1843 maakt Geljon bekend dat hij ‘door medewerking zijner goede vrienden’ weer in staat is gesteld om een uitspanning te openen aan, zoals hij stelt, de Pottenbakkerssingel (zie ook Het Gulden Vlies, Het Nederlandsche Koffiehuis en Het Nederlandsche Koffiehuis (2)). Geljon noemt zijn nieuwe zaak de Harmonie. Op het moment van de opening is het kermis en geeft hij vrije entree voor de muziek; maar al zes dagen later houdt hij het eerste bal. Na deze opening blijft het stil tot, een jaar later, zijn dochter indirect de overname van de Harmonie aankondigt. De ondertekening in de krant staat op naam van J.H.C. Geljon, maar ‘zetfouten door leesfouten’ komen vaker voor; dit zal dan ook naar alle waarschijnlijkheid het enig overgebleven kind Johanna Adriana Elisabeth Geljon (1819-1864) zijn. Na deze advertentie uit 1844 wordt er in de kranten niets meer over de uitspanning de Harmonie vernomen. Maar in Mei 1845 wordt Geljons echtgenote, Adriana Elisabeth Goeree, als herbergierster genoemd, mogelijk heeft het dus nog tot in 1845 voortbestaan. Het exacte adres blijft lang onduidelijk tot de gebeurtenissen in 1845, wanneer blijkt dat het echtpaar Geljon op de Schouwvegerssingel woont met als nadere aanduiding wijk Q no. 70.

Dat het naar alle waarschijnlijkheid om hetzelfde pand gaat als het koffiehuis, valt te deduceren uit een aantal secundaire gegevens: Het pand Q.70 stond op het punt waar de Pottenbakkers- overgaat in de Schouwvegerssingel (ook: Schoorsteenvegerssingel), op de hoek met de Spekrookerijlaagte. In Maart 1843 plaatst de toenmalige eigenaar van het pand een advertentie voor verkoop ‘uit de hand’ het wordt dan omschreven als een huis met erf en tuin. Notaris D.J. van der Horst Serlé omschrijft het voor een geplande publieke verkoop in het Nederlandsch Logement in de Abdij op 12 April 1843 als ‘een hecht, sterk en welgebouwd huis en erf, met daartoe behoorenden uitgestrekten tuin.’

Foto's

  • De Schoorsteenvegerssingel in Middelburg omstreeks 1959.

  • Geljon adverteert in de Middelburgsche Courant met de opening van zijn nieuwe zaak, Uitspanning De Harmonie, aan de Pottenbakkerssingel in Middelburg, 29 juli 1843.

  • Een bal in De Harmonie aan de Pottenbakkerssingel, 5 augustus 1843

  • Bal tijdens de Kermis van Middelburg, in juli 1844


Naamgeving

Mogelijk een verwijzingen naar Het Groot Zeemans Welvaaren, dat eerder ook aan de Schoorsteenvegerssingel in Middelburg was gevestigd.

Bijzonderheden

Abraham Geljon Junior (1792-1855)

Abraham Geljon junior, soms Galjon genoemd, wordt geboren in Middelburg, maar zijn vader vertrekt een paar jaar later naar Vlissingen. Een mogelijke reden voor het vertrek kan zijn dat Geljon senior publiek werd beschuldigd van laster over gebeurtenissen uit de roerige tijden van plundering en politieke twisten in 1787. Wat er in die eerste jaren wordt gedaan is onbekend, maar in de jaren 1820 is zijn vader bekend als de eigenaar van de Vlissingse koffiehuizen het Gulden Vlies aan de Grote Markt en de Stad Londen aan de Engelse Kaai. Abraham Geljon junior begint, volgens zijn huwelijksakte, zijn werkzame leven als bakker, maar zal dit vak al snel achter zich hebben gelaten. Na 1814 wordt hij te Vlissingen genoemd als herbergier, hoogstwaarschijnlijk in Het Gulden Vlies.

De 8 kinderen van Geljon

Abraham Geljon en Adriana Elisabeth Goeree kregen samen acht kinderen, waarvan er slechts één de volwassen leeftijd bereikte; dit is de eerder genoemde Johanna Adriana Elisabeth Geljon die enige tijd het koffiehuis de Harmonie uitbaatte. Er is niet bekend wat zij sinds 1845 heeft gedaan. Het laatst bekende feit over haar leven is dat zij als ongehuwde vrouw in de zomer van 1860 werd opgenomen in het Gasthuis wegens ‘epileptische toevallen’, zij werd daar de laatste vier jaar van haar leven verpleegd voor rekening van het Burgerlijk Armbestuur. Zij overleed in het Gasthuis op 44-jarige leeftijd en was de laatste van haar familie.

Mooie verhalen

De teloorgang van Geljon

Door een gebrek aan bronnenmateriaal in Middelburg is het niet mogelijk een compleet beeld te schetsen van de laatste jaren van Geljon. Het lijkt echter zeer duidelijk minder te zijn gegaan met Geljon - mogelijk door aanhoudende geldzorgen, drankzucht of wat ook - vooral het huwelijk met zijn vrouw Adriana Elisabeth Goeree heeft hieronder geleden. Op één avond in April 1845 loopt het zelfs dusdanig uit de hand dat zij hem aangeeft bij de politie.

In het proces-verbaal dat wordt opgemaakt tijdens een zitting voor de Arrondissementsrechtbank valt de verklaring te lezen die Adriana Elisabeth Goeree geeft ten overstaan van de drie rechters, de officier van justitie en de griffier. Het gaat om een aantal ontluisterende feiten; zoals dat zij gedurende de laatste winter vele mishandelingen van haar man heeft moeten doorstaan. En zo ook nu, op de avond van 21 April tussen 10 en 11 uur. Geljon heeft haar getrapt en geslagen en haar met het deksel van een pan op het hoofd heeft geslagen. Ook sloeg hij hun dochter Johanna Adriana Elisabeth Geljon en daarna gooide hij hen beide op straat. Zijzelf werd met geweld de deur uitgezet en al doende met haar arm door een glasruit geduwd – hierdoor raakte zij gewond aan de arm. Ze benadrukt na dit alles dat haar echtgenoot niet beschonken was. De dochter, wel opgeroepen om te komen getuigen, kan niet verschijnen wegens ziekte. Er zijn echter nog twee heren die welwillend zijn een verklaring af te leggen. Het gaat om de dagloner Jacques den Dekker en zijn maat de schilders-knecht Hubertus Steffers, twee Middelburgers die wat bijverdienen als nachtwakers. Zij liepen die bewuste avond over de ‘Vlissingsche Brug’ toen zij geschreeuw hoorden; aangekomen bij de woning aan de Schouwvegerssingel vinden zij de vrouw des huizes met haar dochter huilend op straat. De nachtwakers manen Geljon om zijn vrouw weer tot de echtelijke woning toe te laten, maar hij weigert dit en gaat zelfs zover in zijn woede dat hij al ‘vloekend en tierend’ zijn vrouw nog een schop in de zij geeft. Den Dekker verklaart ‘dat die schop met geweld vergezeld ging, zoodat zij achteruit deinsde’. Geljon slaat de deur weer dicht; de beide mannen ontfermen zich over de gewonde vrouw en haar dochter en brengen hen naar het politiebureau.

Ook deze heren verklaren aan de rechters dat de vrouw direct kenbaar maakte dat haar man niet beschonken was. Dit moet een bewuste keuze zijn geweest om zijn slecht karakter en de mishandelingen jegens haar aan de kaak te stellen. Geljon zelf laat verstek gaan. De officier van justitie verzoekt de rechtbank echter de zaak voort te zetten – wat ook gebeurt. Het vonnis volgt nog dezelfde dag. ‘In Naam en van Wege den Koning’ wordt de tenlastelegging beschreven als: ‘(…) dat de beklaagde, Abraham Geljon, in den avond van den eenentwintigsten April 1800 vijfenveertig, zijne vrouw en zijne dogter, zoo binnen als buiten zijne woning op eene moedwillige wijze door het toebrengen van slagen, stooten en schoppen te hebben mishandeld.’ De kwalificatie luidt dan ook moedwillige mishandeling, het vonnis wordt bepaald in een gevangenisstraf van zes maanden en een additionele geldboete van acht gulden.

Een goede twee weken later betekent een deurwaarder het vonnis aan huis; deze treft Abraham Geljon niet thuis, maar wel diens echtgenote Adriana Elisabeth Goeree. Uit de aantekening van de deurwaarder blijkt eveneens dat het echtpaar Geljon woonde aan de Schouwvegerssingel, maar nu met de nadere aanduiding wijk Q no. 70, een pand op de hoek van de Pottenbakkerssingel. Dit gegeven, tezamen met nader gevonden gegevens over dit adres, is afdoende bewijs om dit met zekerheid tot het adres van het koffiehuis de Harmonie (later het Nederlandsch Welvaren) te benoemen, zoals eerder al werd gesteld.

De formele afloop van deze gebeurtenis is dat Geljon zich vrijwillig meldt bij de Strafgevangenis van Middelburg om daar van 12 Juni tot en met 11 December 1845 zijn straf van een half jaar uit te zitten. Hierdoor komt hij ook voor in de centrale signalementen-administratie waardoor we een beeld krijgen van Geljon’s uiterlijk als 53-jarige man: Lengte: 1 el, 7 palm, 1 duim (circa 1,45m), zijn voorhoofd en kin zijn breed, het aangezicht vol, zijn ogen bruin, de neus stomp en mond gewoon. Zijn kleur is gezond, zijn haar (ook wenkbrauwen en baard) zijn zwart maar al doorstralend grijs. Als bijzonder kenmerk wordt vermeld dat hij ‘kaal op het hoofd is’ – vermoedelijk wordt hiermee een kale kruin bedoeld.

Externe links

Bronnen