Middelburg Dronk

Versie van 3 nov 2015 om 15:19

Kroegpraat: columns van Rob van Hese en Edwin Mijnsbergen in de Middelburgse en Veerse Bode

Vanaf juni 2015 schrijven redacteurs Rob van Hese en Edwin Mijnsbergen columns over de Walcherse horeca in de De Middelburgse & Veerse Bode, onder de naam Kroegpraat. Deze columns zijn ook terug te vinden op de columnpagina van De Bode. Columns die Rob en Edwin eerder onder de naam 'Barcodes' schreven voor de PZC (tussen 6 december 2013 en 20 mei 2015) zijn terug te vinden op de gelijknamige pagina op Middelburg Dronk.

Oktober 2015

Leintje leurde en Pieter tapte uit een ander vaatje (Rob 28 oktober 2015)

Een paar weken geleden kwam ik m’n oud-collega Hans Bostelaar tegen. We werkten samen op het sportcomplex Nadorst-Nassaulaan. Hans, een begenadigd atleet in zijn gouden jaren, vroeg of ik al eens wat geschreven had over café ’t Wafeltje. Hans kon zich de zaak goed herinneren, want hij had aan de Seisweg gewoond. Daar stond vroeger ’t Wafeltje. Het huis waar Hans woonde werd, evenals het abattoir, geofferd aan de Laan der Verenigde Naties en het deel Seisweg richting Buttinge heette vanaf die tijd Walcherseweg. Afijn, Hans reikte me deze Kroegpraat dus in het voorbijgaan aan.

De zogenaamde lootjesboeken van het Onze Lieve Vrouwegasthuis in de Lange Delft vermelden op 10 augustus 1798 dat patiënte Catharina Kanter meid is van Jan Boedt in ’t Wafeltje op de Seisweg. In de Middelburgsche Courant van 30 januari 1768 staat echter al een advertentie van herberg het Wafelhuis op de Seysweg. De Middelburgsche Courant van 6 december 1859 meldt dat er bij J. Vader, met toestemming van de gemeente Grijpskerke, in herberg het Wafeltje doeken, dassen en Sint-Nicolaas worden verloot. Mosterd na de maaltijd van de versmakking die overal op Walcheren altijd op sinterklaasavond plaats heeft. Het Wafeltje valt weliswaar onder de gemeente Grijpskerke, maar is gevestigd in Buttinge. In 1815 wordt in de Buttingse herberg Het Land van Belofte besloten dat Buttinge en Hoogelande voortaan onder Grijpskerke vallen, de eerste gemeentelijke herindeling. In 1860 zet Vader zijn zaak te koop en ’t Wafeltje wordt verkocht voor 996 gulden. De jaren daarna wordt de zaak nog een paar keer verkocht, maar van eventuele eigenaren ontbreekt vooralsnog elk spoor.

Daar komt in 1886 verandering in, want in dat jaar wordt tuinder Pieter de Klerk eigenaar van ’t Wafeltje. Hij is op 7 mei getrouwd met Leintje Blaas die naast het werk in het café al snel ook haar eigen handeltje krijgt. De oogst van Pieter’s akker moet aan de man worden gebracht en vrouw Leintje doet dat met verve. Ze leurt vele jaren met paard en wagen de vruchten en groenten des velds uit in Middelburg en Vlissingen. Pieter zit ook niet stil wat onder meer resulteert in een bloeiend café en, tussen de bedrijven door, elf kinderen. Oefening baart kinderen, daar komt geen kunst bij kijken. Aangezien ’t Wafeltje aan de weg naar Middelburg staat en Grijpskerke precies in het midden van Walcheren ligt, is er veel aanloop. Van spelerieërs die een rondje Wacheren doen in een verewagen tot de dorstige, toevallige passanten op weg naar nergens en biljarters die hopelijk op tijd krijten. In 1944 moet het echtpaar vluchten voor het water dat Walcheren overspoelt. Zij worden geëvacueerd naar Waarde waar ze twee jaar later hun diamanten bruiloft vieren. Helaas kunnen ze niet terug naar Buttinge en verdwijnt ’t Wafeltje in de vergetelheid der dingen. Pieter overlijdt in 1954 op 92-jarige leeftijd en Leintje volgt hem een half jaar later, 89 jaar oud. Degenen die willen beweren dat werken in de horeca ongezond is, verklaart bovengetekende brooddronken en dwaas.

De Kezen van de Vergenoeging (Rob 21 oktober 2015)

Op 13 maart 1795 wordt in het Middelburgsch Koffiehuis aan de Balans de Volkssociëteit, niet lang daarna sociëteit De Vergenoeging genoemd, opgericht door een groep nijvere burgers. De groep ijvert voor een zogenaamde volkssoevereiniteit en afschaffing van de standenmaatschappij. Vrijheid, gelijkheid en broederschap is de leus, want men is Frans georiënteerd en baseert zich voornamelijk op Jean Jacques Rousseau’s ‘Het Maatschappelijk Verdrag’. De patriotten gaan de strijd aan met de adel in het algemeen en de prins van Oranje in het bijzonder.

Nog datzelfde jaar wordt het Groot Huys aan de Lange Noordstraat (later een belastingkantoor) aangeschaft en heeft de sociëteit een eigen huis dat wordt uitgebaat door een kastelein c.q. pachter. Acht jaar later komt er een A-locatie vrij en vestigt men zich aan de Markt in het illustere rijtje herbergen de Gouden Stoel (nu Vriendschap), de Rozenboom (nu Seventy Seven) en de Kersenboom (nu Zanzibar). Het zijn woelige tijden. Daar komt pas in 1814 echt een einde aan wanneer de Grondwet van het Koninkrijk der Nederlanden tot stand komt.

Ik kan me, en vele Middelburgse oudere jongeren met mij, de Vergenoeging aan de Markt nog goed herinneren, maar kwam er slechts sporadisch aangezien ik geen lid was. Als de voetbalvereniging Middelburg er haar jaarlijkse bazaar hield, was ik echter present. De pasmunt die in mijn broekzak rinkelde werd bijna volledig besteed aan de grabbelton. Klaas ‘tik op de schaal’ Bastiaanse bemande de grabbelton en hij was even beminnelijk als onverbiddelijk. Er mochten geen prijzen worden geruild, want dan zou zijn goede naam te grabbel worden gegooid.

Enfin, in 1964 verkast de Vergenoeging naar het pand Dam 10 en komt de ABN Bank er voor in de plaats. De bank verkracht de voorgevel desastreus. Na de zonde verschijnt er een afzichtelijk, strak afgestreken façade waarachter men duiten en duimen draait. Wanneer café-restaurant Brooklyn zich in 1997 in het pand vestigt, brengt architect Ron Kodde kenmerken van de sociëteit terug in de voorgevel. De geschiedenis van het gebouw wordt niet verloochend, maar waar mogelijk kenbaar gemaakt. En zo hoort dat. Hoed af voor Ron Kodde.

De Vergenoeging verhuist in 1985 opnieuw naar het voormalige hotel Le Baron Chassé aan de Gortstraat 30 dat eigendom is van Vereniging Hendrick de Keyser. Daar resideert de sociëteit tot op de dag van vandaag. Men viert er dit jaar het 220-jarig bestaan. Het mooie is dat men bij de viering terug gaat naar de patriottentijd.

Patriotten worden eind 18e eeuw ‘Kezen’ genoemd en deze bijnaam, over de oorsprong ervan verschillen de historici van mening, krijgt gaandeweg steeds meer het karakter van geuzennaam. Veel patriotten kiezen daarom de keeshond als embleem, een embleem dat wordt gebruikt in onder meer vlaggen, erepenningen en (doek)spelden.

De Kezen van de Vergenoeging kunnen de komende tijd hun historische hart ophalen. Deze maand wordt het Patriottenbal georganiseerd en in november vindt het Groot Batavenmaal plaats. Het zal ongetwijfeld een rijke dis zijn, maar haring en wittebrood zullen, met een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid, op het menu ontbreken.

Thuis in Huys ter Schelde (Rob 14 oktober 2015)

Op 7 mei 1988 openen Ger en Annelies Zijnen-Wijfels hotel-café-restaurant Huys ter Schelde aan de Vlissingsestraat 38-40 in Koudekerke. Ze zijn niet aan hun proefstuk toe, want ze baten sinds enige jaren steakhouse De Tamboer aan het Plein 1940 in Middelburg uit. Ger heeft eerst gewerkt in de slagerij van schoonvader Wijfels in Vlissingen. Hoewel het niet allen slagers zijn die lange messen dragen, weet Ger wat voor vlees hij in de kuip heeft. Dan snijdt het steakmes natuurlijk aan twee kanten.

Ger en Annelies verkopen de zaak vier jaar later aan Olav Davidse en Tom ter Horst. Zij besluiten een nieuwe koers te varen en kiezen voor het hogere marktsegment. Chef-kok Marco Haak en souschef Theo Verstegen vormen de witte brigade en timmeren behoorlijk aan de weg. Zo doen ze in 1993 mee aan de strijd om de Zilveren Koksmuts. AVRO’s Service Salon maakt zelfs televisieopnamen als de heren proefdraaien in de keuken van Huys ter Schelde.

Marco Haak heeft de culinaire genen niet van een vreemde, want vader Piet was jarenlang de gevierde chef-kok van Du Theatre, het restaurant van de Middelburgse schouwburg. Marco en Theo winnen de Zilveren Koksmuts niet, maar krijgen wel een eervolle vermelding. Ze worden vierde in de categorie ‘Show Froid’, zeg maar kouwe drukte. Marco keert een jaar later terug naar Middelburg waar hij restaurant Michel aan de Korte Geere overneemt van eigenaar Michel de Vaan.

Vanaf het prille begin heeft Huys ter Schelde Middelburgse connecties gehad. Maar dat verandert als Jos Pluijmers en partner Heleen Prins op 1 oktober 1994 de nieuwe eigenaren worden. Zij hebben geen relatie met de Lange Jan en starten derhalve fris van de lever. De rolverdeling is duidelijk: Jos staat achter de kachel en Heleen stuurt de bediening aan. Een markant persoon in die bediening is Thon Menting, oud-medewerker van het Badhotel in Domburg, die zich weleens voorstelt als de ‘Huysknecht’. Culinair PZC-recensent Rien van Reems is in ieder geval zeer over Menting te spreken wanneer hij er voor de courant aangenaam tafelt.

Jos en Heleen hebben vanaf het begin grote plannen met Huys ter Schelde en die in de loop der jaren stap voor stap gerealiseerd. Natuurlijk moet er flink worden verbouwd. Zo wordt in 1996 de tuinkamer gerealiseerd. Vier jaar later wordt de karakteristieke fontein in de voortuin geplaatst. Het voelt alsof die er altijd heeft gestaan. In 2001 start de bouw van een wel zeer prestigieus project, namelijk de zogenaamde Theaterzaal die deels ondergronds wordt aangelegd.

De Theaterzaal wordt twee jaar later feestelijk in gebruik genomen en dat is een nieuwe, zij het deels verdekte, parel aan de kroon van Huys ter Schelde. Jos en Heleen voegen meerwaarde na meerwaarde aan hun zaak toe. Men kan er eten, drinken en slapen, een perfecte combinatie voor wie een (trouw)feest of congres wil organiseren. Veel mensen voelen zich thuis in Huys ter Schelde en weten zich bij voorbaat in de watten gelegd. Jos en Heleen weten van wanten, Abraham en de mosterd.

‘Wat Sjaak maakte, dat smaakte’ (Rob 7 oktober 2015)

De vette verslaving aan alles wat des frituurs is, is eigenlijk louter een kwestie van topografische aard. Ik werd namelijk geboren op Markt 61, boven café Juliana, en de frietkraam van mijn buurman ‘Lange’ Arie Neuféglise was als het ware binnen handbereik. Al sinds ik kon lopen werkte de frietkraam als een magneet op mijn kwartjes en dubbeltjes. Wanneer de lente vroeg was, liep ik dagelijks langs zijn kraam om te kijken of hij al ijs verkocht. Arie had namelijk de goede gewoonte om op de eerste dag dat hij ijs verkocht alle kinderen die op de Markt woonden op een gratis ijsje te trakteren.

In 1964 verhuisden we naar ’t Zand. Dat voelde voor mij als een verbanning die zwaar leek in te grijpen op mijn frituurgenot. Dat bleek gelukkig mee te vallen, want op loopafstand van ons huis aan de Haymanstraat liep de Banckertstraat en op de hoek daarvan stond de frietzaak van Izaak Joziasse en daar tierden de frituurgeneugten ook welig. Een jaar later kwamen Sjaak en Jannie Lammers in de zaak en wat Sjaak maakte, dat smaakte naar meer. Ik werd vanaf de opening op 8 oktober 1965 vaste klant en raakte steeds verslaafder aan zijn met de hand gemaakte lekkernijen. Er was vooral een zwak voor de kroketten waarin de Maggi-fles niet gespaard werd, maar ook de speciaalsaus en de gehakt- en nasiballen brachten, en brengen, het water in m’n mond. Rond etenstijd naar Lammers betekende wachttijd, want er stond altijd een lange rij tot op de stoep. Degenen die een pan hadden meegenomen, werden soms sneller geholpen. Een pan is immers sneller gevuld dan zakje na zakje. De meeste mensen die met een volle pan friet, snacks bovenop, de zaak uitliepen, hadden een besmettelijke zweem van gelukzaligheid in hun blik.

In 1968 opende Sjaak een filiaal bij de molen aan de Oude Vlissingseweg, maar die zaak heeft, tot het ongenoegen van de bewoners van Plan Zuid, niet lang bestaan. Zoals dat wel vaker voorkomt valt de frietzak niet ver van de boom. Dochter Diny had een periode Diny’s Frituur aan de Meanderlaan zodat ook Dauwendaele frituraal door een Lammers werd bediend. Zoon Patrick en compagnon Tommie de Bont namen in 2006 de zaak over. Sjaak en Jannie konden op hun lauweren gaan rusten bij de Schotsman. Patrick en Tommie moderniseerden gaandeweg de zaak en voorzagen de zijgevel aan de Langevieleweg in 2011 van een kleur rood die perfect harmonieerde met de rijloper van de opgepimpte kruising tegenover de zaak. Maar dat was buiten de gemeentelijke welstandscommissie gerekend die, de rigiditeit hoog in het vaandel, ieder huisje van een kruisje voorzag. De gemeenteraad trok het negatieve advies van de welstandscommissie op zijn fatsoen en nam een motie aan om de ‘handhavingsprocedures’ rond welstand voorlopig op te schorten. De compagnons openden twee jaar geleden hun tweede zaak aan de Fazantenhof en ook die loopt als een tierelier. Wat Sjaak maakte, dat smaakte, maar wat Patrick en Tommie maken, smaakt nog steeds naar meer.

September 2015

Domburgse leeuwen door de eeuwen (Rob 30-09-2015)

Natuurlijk kent iedere rechtgeaarde Walcherenaar de Roode Leeuw in Domburg. Wellicht weinigen, zeker wanneer je niet van Domburg komt, weten dat er lang geleden nog een leeuw in het Domburgse actief was. Dat was herberg de Witte Leeuw aan de Herenstraat. In 1765 verkoopt Hendrik Ravesteijn de herberg voor 450 pond Vlaams (ongeveer 1350 euro) aan Willem Oostdijck. Later verandert de naam van de herberg in de Vriendschap en nog later in Pension Parkzicht. Het pand wordt op 1 november 1944 verwoest en daarbij komen eigenaren Johannis en Pietje van Beveren-Passenier en hun zoon Willem om het leven. Laten we onze aandacht na dit trieste verhaal liever richten op de Roode Leeuw, want daar zijn prachtige en vrolijke verhalen over te vertellen. Jaap Labrujere schreef in 2003 het onovertroffen ‘De Domburgse caféhouders in de twintigste eeuw 1930-1970’, waarin Pier van der Meule een prominente rol speelt. Pier wordt in 1901 eigenaar van de Roode Leeuw die dan over een indrukwekkende dubbele deur beschikt. Links van de deur is het cafégedeelte en rechts een winkeltje waar je voor een cent een toffee of ander lekkers kon kopen. De toonbank bestond uit planken en tussen twee planken zat een kier waarin weleens een cent te loor ging.

In 1939 neemt Kees Schoonenboom de zaak van Pier over en samen met echtgenote Neel en dochter Maatje breidt hij de zaak gaandeweg uit. Zo beginnen ze met de verkoop van ijs dat met een ijscokar wordt uitgeleurd. Niet alleen in Domburg, maar ook op de camping, op Aagtekerke en bij Zonneveld. Kees leurde zelf met paard en wagen op het strand. Er werd ook friet verkocht eerst vanuit een frietkar en later uit een raam van de vroegere woonkamer. Friet was Neel’s domein. Ze zal in haar leven ontelbare kilo’s aardappelen hebben geschrapt, want diepvries friet was er toen nog niet.

Maar laten we Jaap Labrujere even het woord geven. “Het was er ’s zomers altijd een gezellige bedrijvigheid en Kees betaalde als de bank. Kees Schoonenboom was dus een prima werkgever. Daarbij kon hij als hij achter zijn toog (inmiddels verplaatst naar de andere muur) stond prima vertellen. Als hij een verhaal eindigde met ‘gebeurd mannen’ wisten de vaste klanten dat het verhaal waarschijnlijk enigszins was aangepast. In mijn jonge tijd was dit café een trefpunt voor de jonge Domburgers. Ook kwamen er veel vrijgezellen. Dit was ook de groep die altijd op de Markt tegen de gevel van de toenmalige woonkamer stond. Dat was voor Kees en Neel niet zo leuk want ‘s winters, als het koud was werden de voeten opgewarmd door ze met regelmaat tegen de gevel van de kamer te stampen. In de kamer hoorde je dan steeds bons, bons, bons. Daar werd je knettergek van.” Kees Schoonenboom stapt in 1958 uit het café. Eigenaren kwamen en gingen tot Wouter Saman en Debora Riemens, pas getrouwd, de zaak in 2007 overnamen. Zij zitten tot op de dag van vandaag nog steeds in de Roode Leeuw.

Alternatieve voorhoede zweeft in de Zanzibar (Rob 23-09-2015)

Wanneer ik naar mijn stamkroeg Seventy Seven ga, valt mijn oog vaak – je kan er eigenlijk niet naast kijken – op buurzaak Zanzibar. Die Zanzibar is niet de Zanzibar van mijn jonge jaren, want die was midden jaren ’60 van de vorige eeuw gevestigd aan het Kerspel 13. De omwonenden zagen geen heil in de opening van een café in het Kerspel. Ze ageerden tegen de komst en zeiden dat ze al genoeg last hadden van stappers uit bar Alassio aan de Zusterstraat. Ze haalden bakzeil en C. Olthoff opende de Zanzibar (2) in augustus 1965. Een jaar later verkocht hij de zaak aan Utrechter Paul Scholten. Toen begon het feest pas echt …

Paul had een perfect gevoel voor de tijdgeest en richtte het kroegje voor die tijd revolutionair in. Zo kleefde er bijvoorbeeld een fiets aan het plafond. De alternatieve voorhoede wist de weg naar het Kerspel vrijwel meteen te vinden. Fotograaf en geboren Middelburger Ruben Oreel was er een vaste klant, evenals muzikant Johnny Caljouw die later nog furore zou maken met Dragonfly. In de Zanzibar rookte ik mijn eerste pretsigaret en zweefde eeuwen later op vleugels van intense vreugde naar huis. Op zondagmiddag stond er altijd een pan soep op de potkachel. De inwendige mens werd op de wenken bediend door Corry Heesakkers. Zij had de bijnaam ‘vliegtuugje’ vanwege haar opvallend getekende wenkbrauwen. In 1967 opende Scholten de alcoholvrije bar Pauls Huisje aan de Beddewijkstraat en ook daar stond Corry pal. Twee jaar later kwam de klad een beetje in de Zanzibar en dat had een enigszins paternalistische reden. De leerling-verpleegsters van het Gasthuis waren nu ook kind aan kroeg in het Kerspel tot de directie meende daar een stokje voor te moeten steken. Geneesheer-directeur Stevens meldde in de PZC dat er gegronde redenen waren om lokalen des verderfs als de Zanzibar en Michieltje in Vlissingen tot verboden gebied voor de loze zustertjes te verklaren. Afijn, Paul zag het niet meer zitten en deed de Zanzibar in 1969 over aan beeldend kunstenaar Erik Kettmann die zijn zaak Drinkhuis de Pijp doopte. Men heeft niet lang in de Pijp gedronken, want nog datzelfde jaar werd Jarl Mulder – hij was later jarenlang badmeester in De Goudvijver in Serooskerke – de nieuwe eigenaar. Hij noemt zijn zaak Maximbar. In maart 1970 verscheen er nog een advertentie in de PZC dat de Maximbar, voorheen Zanzibar, weer was geopend, maar het lijkt erop dat de zaak kort daarna zijn laatste adem uitblies en uitging als een nachtkaars.

Speurend op internet naar een foto van de Zanzibar, kwam ik terecht op de site van De Nooijer Makelaars in Arnemuiden. Daar vond ik een prachtige foto van het pand Kerspel 13 dat bij genoemde makelaars te koop staat. De site geeft keurig aan dat een geïnteresseerde in het pand een link kan aanklikken. Dat heb ik niet gedaan, hoewel de muis al wel aanstalten daartoe maakte. Het zou me desondanks toch een paar lieve duiten waard zijn om weer eens te kunnen zweven in de Zanzibar.

Stille Pietje van Binnen uit de Zwaluw (Rob 16-09-2015)

n het jaar 1862 openen Jacob Binneweg Gabriëlse en echtgenote Neeltje Adriana Dekker herberg In de Zwaluw aan de Noordstraat 37 in Westkapelle. Jakob’s tweede voornaam is een verwijzing naar dominee Binneweg die destijds ‘Het Woord’ in de kerk verkondigde. Jacob en Neeltje krijgen vijftien kinderen waarvan er zeven op wel erg prille leeftijd overlijden. Opgroeien was geen vanzelfsprekendheid midden 19e eeuw. Zo werden er drie Pieternella’s geboren, maar slechts de vierde Pieternella was een langer leven beschoren. Aangezien Jacob ook boerde, kwam het werk in de herberg, zeker overdag, vooral op de schouders van Neeltje terecht. Door de jaren heen namen de opgroeiende kinderen haar veel werk uit handen en leerden zo en passant het handwerk van herbergier. Wanneer Jacob in 1905 overlijdt (Adriana overlijdt drie jaar later) wordt In de Zwaluw al uitgebaat door vier van zijn kinderen: Andries, Jacob Binneweg jr., Jasper en de vierde Pieternella, bijgenaamd Pietje van Binnen. Misschien heeft broer Johannes ook nog in de zaak gezeten, maar die is in 1900 vertrokken naar het Zeeuws Koffiehuis aan de Rouaansekaai in Middelburg.

Het feit dat ik een butendieker ben, laat onverlet dat ik me als Middelburger toch een beetje Westkapellaar voel. Hoewel niet in hart en nieren, dan toch wel uit volle borst. Natuurlijk heb ik voor deze Kroegpraat de klassieken van Westkapelle herlezen. Het zeer leerzame ‘Westkapelle, Bevolking, Westkappelsche Dijk’ van K. Baart bood weinig soelaas. ‘Dorp aan de Zeedijk’ en ‘Tussen Dijk en Toren’ van Krijn Faase (de Sampetter) boden wat dat betreft meer aanknopingspunten. Maar pas in ‘’t Oude Westkappelse leefpatroon’ van Willem ‘de Redder’ Gabriëlse viel alles op zijn plaats. Gabriëlse, die overigens vaste klant in Tramzicht aan de Poppekinderseweg was, schrijft het volgende: ‘Naar ik meen was De Zwaluw een stille, niet best lopende herberg. Drie broers en een zuster, Jasper, Jacob Binneweg, Andries en Pieternella Gabriëlse, runden de zaak. Rustige mensen, allen ongehuwd, met weinig doorzettingsvermogen. Later is het café tot woning omgebouwd’. Hoe dieper je spit, hoe vetter de pieren, hoewel er af en toe ook weleens iets aan de oppervlakte wemelt.

Toen ik Willem Gabriëlse’s karakteristiek van In de Zwaluw las, stemde me dat melancholiek. Al dan niet verstokte, rustige vrijgezellen die het aan doorzettingsvermogen ontbrak en gezamenlijk een stille zaak runden. Dat ging in die tijd wel anders in het Kasteel of het helaas nog steeds gesloten Koffiehuis. Daar waren de mokjes jenever niet van de lucht en tijdens de kermis werd er gefeest tot het licht werd en weer donker. Op de foto glinsteren de ogen van stille Pietje van Binnen, die achter de toog van de herberg staat, me tegemoet. Haar ogen doen me een vuur vermoeden dat, eens ontbrand, moeilijk te blussen zou zijn geweest, maar één zwaluw maakt nog geen zomer. De laatste advertentie van In de Zwaluw verscheen in de Middelburgsche Courant van 26 juli 1917. Daarna ontbreekt elk spoor van de herberg die later tot woning werd omgebouwd.

’t Uusje ten alve: Van ruige herberg naar rustiek woonhuis (Edwin 09-09-2015)

Je kunt er nooit zomaar vanuit gaan dat je de stad waar je woont en bent opgegroeid op je duimpje kent. Dat ondervond ik eerder deze zomer zelf ook, toen ik op bezoek was bij Marco Adriaanse van Restaurant Peper en Zout. Halverwege het gesprek vroeg hij opeens of het me al was opgevallen dat de familie Schroevers nooit meer met de paardentram door het centrum van Middelburg rijdt. Ik snapte de vraag niet goed. Ik had de tram nota bene diezelfde ochtend nog zien passeren in de Korte Noordstraat. Toen ik dat zei, moest Marco lachen. “Dat is de tram van Stalhouderij Labrujère-Boone, die vertrok voorheen altijd vanaf de Groenmarkt, maar sinds dit jaar is de standplaats dus voor het stadhuis, op het plekje waar voorheen altijd Schroevers stond.”

Pas toen viel bij mij het kwartje. Ik wist weliswaar dat er meerdere trams waren, met verschillende, vertrouwde gezichten op de bok, maar het was me simpelweg nooit opgevallen dat er daarbij sprake was van twee concurrerende ondernemers. Een dag later nam ik contact op met Lien Schroevers om te vragen waarom zij en haar man Jan waren gestopt. Zij nodigde me daarop uit om eens langs te komen. Daar had ik wel oren naar. Enerzijds omdat ik benieuwd was naar het verhaal over de paardentram, anderzijds omdat het huis van de familie ook op de website van Middelburg Dronk staat. De familie woont al 35 jaar aan Veerseweg 105, precies op de gemeentegrens van Veere en Middelburg. Sinds de Tweede Wereldoorlog fungeert het pand als woonhuis, maar voor die tijd was het een vermaarde herberg, die ook al bestond in de 18e eeuw. Die herberg stond op Walcheren bekend als ’t Uusje ten alve. Misschien zou ik tijdens het bezoek nog dingen aantreffen die herinneren aan de horecafunctie van weleer.

Een paar weken later ging ik op bezoek bij Lien. Ze hielp me meteen uit de droom. Ze legde uit dat de er aan het oorspronkelijke pand weinig is veranderd in al die jaren, maar dat de elementen die hoorden bij de herberg niet meer als zodanig herkenbaar zijn. Toen de familie het pand kocht, in 1980, zat de originele achterdeur van het café er nog wel in, inclusief een behoorlijk uitgesleten drempel, maar die was echt aan vervanging toe. We kletsten natuurlijk wel over die tijd. Over de notarissen bijvoorbeeld, die daar decennialang landbouwgronden, huizen en de tollen van de Walcherse wegen veilden of verpachtten, maar ook over de diverse uitbaters en hun – soms wel erg ruige – klanten. In 1787 dronk ‘het gepeupel’ zich er juist daar moed in, voordat zij de huizen van de Patriotten in Veere gingen plunderen. Lien vertelde ook over haar jeugd in Koudekerke en over haar liefde voor de stad Middelburg. Ze had na dik 22 jaar paardentram nog best wat langer door willen gaan, maar na het verlies van een aantal paarden, met de pensioensgerechtigde leeftijd in zicht, besloten zij en Jan te stoppen. Nu genieten zij van de moestuin (‘Kijk eens, hoe mooi deze spinazie bloeit!’) en gaan zij er regelmatig op uit met de caravan, steeds een beetje verder van huis. Het is de familie van harte gegund.

Genieten aan het Damplein (Rob 02-09-2015)

Veel Middelburgers schuiven gretig aan bij La Piccola Italia van Lina Tidili aan het Damplein, omdat daar de Italiaanse keuken ‘grandissimo’ tot haar recht komt. De naam van het restaurant is een eresaluut aan haar veel te vroeg overleden vader Sandro, die een restaurant met dezelfde naam aan de Vlasmarkt had, maar ook gelijknamige filialen in Domburg en Zoutelande. Het is Lina dus met de pastalepel ingegeven.De horecageschiedenis van het pand is rijkelijk gevuld en begint rond 1964 wanneer ‘tante’ Sjaan Pekaar bar De Lange Jan opent op het adres Korte Delft 46. Onder veterane Middelburgers gaat de mare dat je bij tante Sjaan ook terecht kon voor wat vleselijk vertier. Niet bij haar persoonlijk, maar er waren lichte meisjes die hun werk in zogenaamde peeskamertjes op de eerste verdieping deden. De mare is nooit bevestigd en zoals u weet krijg je liegen van horen zeggen. Zoals u inmiddels ook al via ‘Kroegpraat’ weet besloot de gemeente in al haar wijsheid de noordzijde van de Korte Delft te slopen, dus werd Korte Delft 46 begin jaren ’70 Damplein 46. Maar zover is het nog niet als de broers Robby en Rudi van den IJssel in 1969 (nacht)bar Don Quichotte in het pand openen.

Ik bewaar goede herinneringen aan Don Quichotte en aan Carla Masius – ze trouwde in 1973 met Rudi van den IJssel – een schoonheid die nog maar weinig aan schoonheid heeft ingeboet. Carla stond, samen met de gebroeders Van den IJssel, achter de bar en diende de klanten op charmante wijze met een drankje en, als dat nodig was, van repliek. Don Quichotte had een brede klantenkring. Naast dorstige horecacollega’s zag je er ook boeren, burgers en buitenlui en doorzakkende journalisten, vooral wanneer de krant gezakt was. In 1975 zetten de Van den IJssel’s een punt achter Don Quichotte. Rudi gaat de autohandel in en Robby opent het Koper Galjoen een eindje verderop aan het Damplein. Hij blijft in de horeca en zit later nog in de Abdij op het Abdijplein en in het clubhuis van de Domburgsche Golfclub.

Irving Comijs komt midden jaren ‘80 in het pand. Hij noemt zijn zaak in eerste instantie La Folie, maar later wordt dat Misty en weer later Rio tot het in 1990 Solo wordt. Hij opent in 1996 restaurant de Tropen aan de andere kant van het Damplein en vertrekt in 1999 uit eetcafé Solo. In dat jaar opent Micha te Loo eetcafé In de Dikke Beer in het pand. Micha wordt met raad en daad bijgestaan door zus Chantalle die haar sporen in de horeca dan al ruimschoots verdiend heeft in zaken als Meccano (de voorganger van de Tropen) en Seventy Seven.Het was goed van de kost In de Dikke Beer en bij mooi weer kon je heerlijk alfresco eten op het tuinterras achter de zaak. In 2003 openen Lina Tidili en haar partner Mike Smits La Piccola Italia waar je nog steeds heerlijk alfresco kunt genieten. Dat ga ik binnenkort ook weer eens een keer doen.

Augustus 2015

Potverteren onder de lindeboom (Rob 25 augustus 2015)

Adriaan de Buck staat in 1798 geregistreerd als herbergier van het Parochiehuis aan het Dorpsplein in Serooskerke. Het Parochiehuis bevindt zich naast de kerk. Dat is wel zo handig, want het geloof maakt vaak dorstig. De herberg annex winkel in grutterswaren beschikt over een zogenaamde gemeentekamer waar schout en schepenen vergaderen; het dorp krijgt pas in 1830 een stadhuis. In 1821 wordt Cornelis Schoe eigenaar van het Parochiehuis. Hij noemt zijn herberg de Verwachting. Wanneer Cornelis Boogaart de herberg 50 jaar later aanschaft, doopt hij zijn zaak de Lindeboom, een passende naam omdat er een mooie, volle lindeboom voor de Lindeboom stond. Na Boogaart passeren achtereenvolgens Gerrit Kesteloo, Johannes Maas, Cornelis van Ham, die later nog café Valkenoord in Valkenisse bestiert, H.J. Capelle en ene Legner de revue als eigenaar van de Lindeboom. In 1931 wordt Frans Geldof eigenaar. Hij geeft zijn café annex winkel de oude naam de Verwachting terug. Nomen est omen, oftewel de naam is een voorteken, maar een voorteken dat later de verwachting op een bizarre manier bijna zou inlossen.

Geldof houdt het café midden jaren ’50 voor gezien en zet de Verwachting voort als een soort Winkel van Sinkel waar alles te koop is, zoals ijzerwaren en antiek. Geldof heeft ook nog een periode een betonfabriekje in het pand gehad en was dus van vele markten thuis. Wanneer Frans Geldof op 20 februari 1978 overlijdt, hij is dan 85 jaar oud, heeft geen van zijn vijf dochters trek in het opzetten van een nieuwe handel, laat staan een café, in het pand. Ze zetten het te koop en verkopen het in 1979 aan de gemeente Veere. Het pand delft het onderspit en gaat tegen de grond. De grond waarop eerst het Parochiehuis en later de Verwachting en de Lindeboom hebben gestaan, blijkt van onschatbare waarde. Er wordt een pot met 853 zilveren munten onder de lindeboom gevonden. De gemeente Veere voelt zich de koning te rijk, want de munten vertegenwoordigen een waarde van om en nabij de 50.000 gulden, voorwaar geen kattenurine in die tijd. De gezusters Geldof willen meedelen in de buit, maar daar heeft de gemeente geen oren naar. De weg naar de rechtbank is de enige die nog rest, dus spannen de erven Geldof een proces tegen de gemeente aan om hun gelijk, maar vooral hun deel van de munten te halen. Afijn, de koopakte wordt driftig doorgevlooid in de hoop dat de kleine lettertjes wellicht soelaas kunnen bieden. De rechtbank wijst, jammer en helaas voor de gezusters, na ampel beraad de munten aan de gemeente toe. De geschiedenis herhaalt zich in hoger beroep.

Het is natuurlijk giswerk, maar misschien was die schat wel een vergeten appeltje voor de dorst van Adriaan de Buck of was Cornelis Schoe een heimelijke potter, we zullen het waarschijnlijk nooit weten. Het blijft jammer dat Frans Geldof nooit eens graaf- en spitwerk onder de lindeboom heeft verricht, want hem was het potverteren van harte gegund geweest.

Koopjesjagers bij V&D (Rob 18 augustus 2015)

Een tijdje geleden werd ik uitgenodigd voor een zogenaamd werkontbijt bij – of all places – de HEMA aan de Lange Delft in Middelburg. De HEMA waar je, met een onsje varkenslever en pekelvlees in de hand, bij de kassa gevraagd wordt of er misschien ook interesse is voor gevulde koeken. Terwijl je toch alleen maar een broodje met halfom wilde vullen. Maar ja, die arme caissières moeten wel zo’n vermaledijde vraag stellen. Anders dreigt een sanctie en bij herhaling zelfs ontslag: echt HEMA. We werkten ons op de eerste verdieping door het ontbijt heen en voelden ons een beetje als window dressing te kijk zitten. Die bewuste ochtend wisten we de ogen van een aantal kuierende mensen door de nondescripte Lange Delft op ons gericht. Ze wisten natuurlijk niet dat we aan het werk waren en misschien ging het hen alleen maar om dat begeerde tafeltje aan het raam. De broodjes smaakten goed en deden me terug denken aan begin jaren ’70 van de vorige eeuw toen je in de toenmalige V&D ook broodjes kon eten, zij het parterre, ongeveer op de plaats waar ik nu mijn varkenslever en pekelvlees scoor.

In 1966 wilde Vodden&Dodden weleens wat anders en opende de Restorette waar het winkelend publiek terecht kon voor lafenis, want winkelen is nu eenmaal een vermoeiende bezigheid. In eerste instantie beschikte V&D over verlof B, non-alcoholische dranken, maar korte tijd later was verlof A, zwakalcoholische dranken, een feit zodat je er ook een biertje of wijntje kon drinken. Afijn, dat was fijn voor de drinkebroers in de dop bij wie de dorst al was komen aanwaaien. Sjaak Louws, mijn RHBS-maatje, en bovengetekende lunchten begin jaren ’70 regelmatig in de Restorette. We werden als langharig tuig altijd nauwkeurig in de gaten gehouden door Gilles van de Prumediek, een gepensioneerd politieagent die wat zakgeld verdiende als winkeldetective. Hij liep op een winterdag keurig in kostuum, maar zonder overjas. Dat was natuurlijk verdacht. Maigret, zoals hij door Middelburgers genoemd werd, was een stille met een uitroepteken, maar misschien was het louter een proactieve functie; zo van hou je handen thuis want hier waak ik.

Als we lunchten, gingen we strijk en zet voor een broodje Hollandse garnalen vergezeld van een flesje bier. We hadden gedetecteerd dat er tussen de middag altijd een wisseling van de wacht plaats had in de Restorette. Wellicht ging de gaande man zelf zijn middagboterham in de kantine eten. Nu wil het geval dat op enig moment de komende man er van uit ging dat we al bij de gaande betaald hadden en we dus gratis lunchten. Sindsdien jaagden we op koopjes in V&D. Ik moet zeggen dat we vaak de mazzel aan onze kont hadden hangen en de lunch ons geen fluit kostte, zelfs niet een kleintje van een cent. Later veranderde de naam van de Restorette in Le Café en nog later in Le Marché tot V&D tenslotte de aftocht blies en de HEMA er sindsdien (werk)ontbijtjes serveert.

Bierdoppen tellen bie Dekker (Rob 11 augustus 2015)

Precies een week geleden deed ik een dagje Domburg – sommigen van Westkappel noemen dat Aagtekerke-Noord – met mijn oud-RHBS klasgenoot en geboren Domburger Cees Maas. Net na Aagtekerke zelve stopte hij in een doodlopend weggetje vlak bij Duinvliet dat uitkijkt over de Kalfhoek. We staken een zware van de Weduwe op – een tevreden roker is geen onruststoker – en filosofeerden wat over de schoonheid van het vlakke, Walcherse landschap. Ik zei dat ik altijd al een column over Aagtekerke had willen schrijven, maar dat de stof daartoe me ontbrak. Cees zei dat hij wel een mooi verhaal wist. Zo is deze Kroegpraat dus eigenlijk van horen zeggen. Al aan het einde van de 18e eeuw stond er een herberg annex kruidenierszaak op het Dorpsplein van Aagtekerke die werd uitgebaat door de familie Maljers. In 1927 neemt Andries Dekker de negotie van Maljers over. Hij wordt in de jaren ’60 opgevolgd door zijn zonen Hendrik en Wannes. De zaak had geen naam, doch de dorstigen van Walcheren laafden zich ‘bie Dekker’ en niet anders. De klandizie bestond voornamelijk uit vrijgezelle jongemannen van boerderijen uit de omtrek, zoals de Hazenberg en de Dankbare, die zich periodiek geestdriftig volgoten met flesjes bier. De Dekker’s hielden er een eenvoudig maar zeer doelgericht rekenmodel op na. De doppen van de bierflesjes, er was nog geen tap, kregen een plaats op de toog bij de besteller en aan het eind van de avond was het bierdoppen tellen geblazen en aansluitend de aftocht.

De aftocht van Krien van de Dankbare kende echter op enig moment een noodlottige afloop. Krien had een stevig aantal flesjes bier gedronken en was daardoor niet meer zo vast ter fiets. Hij reed de watergang bij het Kalfhoeksepad in en verdronk. De watergang was dus Krien’s Styx, de rivier die men over moest varen om naar de andere wereld te gaan. Zo’n overtocht was niet gratis. Men moest veerman Charon de vaste prijs van een obool betalen. Dat muntstuk werd op de tong van de overledene gelegd zodat Charon met een lichte vingerbeweging over de tong ging ter inning van zijn prijs. Op de tong van Krien zal geen obool of gulden gelegen hebben – een bierdop zou meer in de lijn van het verhaal hebben gelegen – maar dat is dichterlijke vrijheid na het gelag. ‘Bie Dekker’ houdt in de jaren ’80 op te bestaan, maar het leeft voor altijd voort in het gedicht van Cees Maas.

Voor Lou van Sekkeries van Krien

in de avond bij Dekker

gieten vrijgezelleboeren

bier in hun halzen

nooit spreken ze

onder het ernstig drinken

in de avond bij Dekker

in iedere man

flesjes, zo’n vijfentwintig

slingert de fiets

door de nacht en sterren

dood viel er eentje

patsboem

in modderpad en maneschijn

en alle mensen ach

die hadden het toch al gedacht

in de avond bij Dekker

ernstig zopen ze

zijn erfenis het overschot

aan flesjes, zo’n vijfentwintig

geen woord dat viel

Juli 2015

Bijzondere vriendschap in Veere (Rob 29 juli 2015)

Toen Marlies Keukelaar en Cees Verspuij enige maanden geleden de Peperboom aan de Kapellestraat in Veere overnamen van Marion Huybrecht gingen mij meerdere lichtjes tegelijk op. Natuurlijk refereerde het eerste lichtje aan Ben Huybrecht, Marions vader, die in 1973 het Veerse Meer overnam en dat drie jaar later omdoopte tot de Peperboom – Ben Huybrecht zat ook een periode in D’ Ouwe Werf. Het tweede lichtje betrof Marlies Keukelaar, want zij had haar sporen in de horeca verdiend bij de Heeren van Sint Jan in de Sint Janstraat in Middelburg. Het derde lichtje was echter doorslaggevend, want dat voerde me terug naar de kinderschoenen die ik in Veere sleet.

Mijn vader Piet was begin jaren ’50 vertegenwoordiger bij de PAM aan de Buitenhaven in Vlissingen en schuimde de provincie af naar potentiële klanten. Zo kwam hij in contact met Piet Maljers die eigenaar was van café de Vriendschap in de Kapellestraat, later dus de Peperboom. Wat begon als een zakelijke relatie, ontwikkelde zich in de loop der jaren tot een bijzondere vriendschap. Aangezien Piet zijn handen vol had met zijn schip waarmee hij hand- en spandiensten leverde bij de afsluiting van het Veerse Gat, werd de Vriendschap vooral gerund door zijn vrouw Adriana die ik echter kende als tante Zus.

Nu waren de gebroeders Maljers allemaal ringrijders – vooral Wim of Jimme was een kei die vaak met gemak de kleinste ring stak – en zo gebeurde het dat ik eens een stijve kont op de rug van een Zeeuwse knol opliep op het traject Veere-Middelburg. Eenmaal in Middelburg aangekomen nam Piet het voortouw en samen, allebei op zijn boers, defileerden we door de stad. Afijn, nadat het Veerse Gat was gevuld, vertrekken Piet en Zus naar Middelburg waar ze hotel Sonnevanck aan de Blauwedijk overnemen. Daar kwam ik ook graag, vooral omdat het hotel over een papegaai beschikte die, hoe kan het ook anders, naar de naam Lorre luisterde. Lorre was een fantastisch imitator en kon zowel het zware shaghoestje van Piet als de hoge stem van Zus perfect nadoen. De controleurs van de Warenwet konden het minder appreciëren en omdat de hygiëne in het geding was, moest Lorre in een andere gelegenheid op stok. Die gelegenheid bood ons huis waar Lorre jaren heeft gelogeerd. Lorre had trouwens een bijzonder zwak voor advocaat – waar je mee omgaat wordt je soms mee besmet.

In een impuls koopt Piet een huis in Spanje met de bedoeling daar permanent te gaan wonen, maar die bevlieging was maar van korte duur. Piet was er eigenlijk te onrustig voor; hij moest wat om handen hebben. Eind jaren ’60 opent hij pension Adriana aan de Vlissingse Badhuisstraat. Later wordt er verkast naar café-restaurant de Zeeuwsche Paerel in Kruiningen en voelen Zus en Piet zich weer als een oester in het water, maar die parel bleek de laatste horecahalte. De bijzondere vriendschap tussen Piet en mijn vader is door de jaren heen altijd blijven bestaan. Wat er van Lorre is geworden weet ik niet – de vogel is wellicht gevlogen.

Dancing Zippo (Edwin 22 juli 2015)

We zijn voor Middelburgdronk.nl en alle zustersites altijd op zoek naar beeldmateriaal. Alleen al op de Middelburgse variant hebben we bijna 20.000 bestanden verzameld. Nu zijn vrijwel alle foto’s welkom, maar we hebben een zwak voor beelden uit privécollecties, die een verhaal alleen op indirecte wijze vertellen. Zo’n foto bemachtigden we een paar weken geleden ook.

Tijdens een lunch met mensen uit de horecawereld overhandigde één van de aanwezigen ons een glansfoto op A4-formaat. Op die foto was alleen een aansteker te zien, van het merk Zippo. We keken hem niet-begrijpend aan. “Dit is dé Zippo, heren”, sprak hij slechts. Toen ging er opeens een lampje branden. Hij had het hier over de aansteker die in maart 1986 voor opschudding had gezorgd in het Middelburgse uitgaansleven. In dit tijd zaten aan de Beddewijkstraat discotheek The Cavern en nachtclub Xenon. Dat waren populaire uitgaansgelegenheden. Toen de discotheek in de nacht van 4 op 5 maart volledig uitbrandde, verspreidde dat nieuwtje zich razendsnel. Als een lopend vuurtje, zou je bijna zeggen. Het geruchtencircuit sloeg op hol toen bekend werd dat de brand was aangestoken na een inbraak. Wie kon dat nu gedaan hebben? De meest wilde verhalen deden de ronde. De daders werden nooit gepakt, maar het incident betekende wel het einde van een tijdperk. The Cavern zou nooit meer terugkeren.

Kort na de brand kwam er wel een noodvoorziening, met een naam die extra olie op het roddelvuurtje gooide: Dancing Zippo. Die zaak bevond zich in de latere cinema aan het Schuttershofstraatje, maar had de ingang aan Kromme Weele 5, het adres waar nu café Rooie Oortjes is gevestigd. Het is een zaak die veel stappers van toen zich herinneren door de smerige brandlucht die nog maanden in het pand hing. Prettig was dat natuurlijk niet, maar bijna niemand liet zich erdoor uit het veld slaan. Ondanks alles ademde Zippo nog steeds een beetje de geest van The Cavern.

Voor mij persoonlijk betekende Zippo juist het begin van een tijdperk. Het was de zaal waar ik m’n eerste betaalde concert ooit bezocht. Ik was vijftien en had kort daarvoor hardrock en heavy metal ontdekt. Dat vond ik spannende muziek. In april van dat jaar was mede-eigenaar Kees Petiet erin geslaagd de Amerikaanse speedmetalband Agent Steel te boeken voor Zippo. Ook dat nieuws zorgde voor opwinding in de stad, zij het deze keer alleen onder de liefhebbers van ruige muziek. Ik had geen flauw idee wat me te wachten stond en vroeg om tips bij mijn buurmeisjes, die wel vaker evenementen bezochten die door Petiet georganiseerd werden. Geduldig legden ze uit hoe stoer hardrockers dienden te kijken en deden ze voor hoe headbangen werkt. Ik mocht zelfs een puntenband lenen, voor aan mijn pols. Het moet er belachelijk uitgezien hebben. Het concert was grandioos. Zippo was strak uitverkocht en dampte gewoon. Ik vond het allemaal zeer vernieuwend en bleek niet eens de enige te zijn. Tijdens de toegift nam de zanger een korte aanloop met de bedoeling te gaan ‘stagediven’. Dat was in Middelburg blijkbaar nog nooit vertoond, want iedereen sprong geschrokken opzij, waardoor de man half te pletter sloeg op de harde dansvloer van de zaal. Het was zowel gênant als grappig. Als ik denk aan Zippo zie ik juist dát beeld voor me, en ruik ook ik die brandlucht weer. Prachtig.

Café zonder naam (Rob, 15 juli 2015)

Al een tijd loop ik rond met het gevoel dat Biggekerke op Veere Dronk een beetje te kort wordt gedaan. In een andere tijd heb ik voor een andere medium weleens een column geschreven over café Juliana – bij Sies zeggen doorgewinterde Bekerkenaars - maar dat was het dan. Mijn inspiratie had een duwtje nodig, een duwtje dat ik kreeg op de Facebookpagina van Dorp Biggekerke. Daar schreef Pim Groeneveld kort geleden een warm verhaal over de tijd – van 1957 tot 1965 – die hij doorbracht in het pension van Klaas en Mien Janse dat gevestigd was aan de Dorpsstraat 6.

Klaas en Mien nemen in 1942 het café annex winkel over van de erven Gillis Wijnand. Rond 1860 openden Jacobus Wijnand en echtgenote Catharina Riemens een herberg, die tevens winkel was, aan de Dorpsstraat – de combinatie herberg/winkel kwam in die tijd veel voor op Walcheren. Die combinatie paarde het nuttige aan het aangename, want wie wil er nou niet steels een biertje of borrel naar binnen gieten terwijl de wederhelft om een boodschap is? Afijn, na het echtpaar Wijnand zette zoon Gillis de zaak voort tot hij in 1942 zijn laatste ademtocht liet.

De Janse’s laten er geen gras over groeien en bouwen de zaak naarmate de jaren vorderen steeds verder uit. Naast de winkel en het café-biljart komt er ook een cafetaria waar men terecht kan voor een vette hap en andere frituurgenoegens. Ook verrijst er een zaal achter het pand die bereikbaar is via een poort. In deze zaal vinden allerhande activiteiten plaats zoals vergaderingen, naai- en kniplessen van de modevakschool, maar er zijn ook zogenaamde versmakkingen op sinterklaasavond. Vroeger werd er in de herbergen en cafés op sinterklaasavond gedobbeld om allerlei prijzen, maar bij Janse werd er ook wel eens om prijzen geschoten met een windbuks – een windbuil was er vast tuk op.

Het was wat je noemt een gemengd bedrijf dat uitdijde met de groeiende behoeften van de klant. Vreemd genoeg heb ik nooit een naam van het bloeiende bedrijf kunnen ontdekken – niet in het Wijnandtijdperk, noch in de jaren van Janse. Nu was dat geen uitzondering op Walcheren, maar jammer is het wel. In januari 1965 verschijnt er een advertentie in de PZC waarin een biljart voor een klein café of cafetaria, ‘speelmaat 1.81 x 0.91 m.’, te koop wordt aangeboden; adres Dorpsstraat 6 Biggekerke. Wellicht eindigt hier de geschiedenis van het café zonder naam van Klaas en Mien, doch zeker weten doe ik dat niet. Klaas Janse overlijdt 26 januari 1976 op 75-jarige leeftijd en Pim Groeneveld schrijft in zijn verhaal dat Mien een aantal jaren geleden nog steeds in de Dorpsstraat woonde en dat er, voor het raam gezeten, maar weinig aan haar aandacht ontsnapte. Helemaal in de ban van mijn verhaal zocht ik verder naar informatie over haar en ontdekte dat Wilhelmina Cornelia Maljers 21 april 2004 op bijna 96-jarige leeftijd overleed. Kroegjaren zijn soms een lang leven beschoren, dan weer neemt kort de maat – zo zal het altijd zijn.

Terug in de tijd van Damzicht (Rob, 8 juli 2015)

Een aantal weken geleden was ik te gast bij Rene-Michel Gerritsen in De Zwarte Ruiter op 't Witte Paart. Jan-Willem Antheunisse van het programma ‘Trugkieke’ was die week 65 geworden en dat moest natuurlijk gevierd worden. Nu torst het pand Dam 33 een horecageschiedenis met zich mee die te mooi is om aan voorbij te gaan. Dat wordt ‘trugkieke’ geblazen dus. Het begint al in 1900 wanneer de Maastrichtse bierbrouwerij de Zwarte Ruiter er het Maastrichts Bierhuis opent. Wellicht heeft de brouwerij de gevelsteen in de voorgevel – een zwarte ruiter op een wit paard – aangebracht.

De gevelsteen is lange tijd een bron van inspiratie geweest voor de horecaffers die er de dienst uit maakten. Vanaf 1972 heet de zaak de Zwarte Ruiter, die naam wordt in 2007 omgedoopt in ’t Witte Paart tot Rene-Michel Gerritsen in 2012 voor de naam de Zwarte Ruiter op het Witte Paart kiest. Dat is natuurlijk prachtig, maar de zaak had nog een andere naam, een naam die me, door de goeie tijd die ik er heb gehad, nog steeds als muziek in de oren klinkt, namelijk Damzicht. In november 1963 doet Adriaan de Bu zijn intrede in Damzicht, de naam die de zaak in 1934 kreeg, en daar kocht ik, scholier aan de RHBS in de St. Pieterstraat, mijn eerste biertje dat in 1969 de schappelijke som van 45 cent kostte. Ik mocht nooit fooien van meneer De Bu. Hij kende mijn vader uit een vorig leven toen hij garagehouder in Gapinge was. Verder wilde hij een korting op m’n zakgeld niet voor zijn rekening nemen. De Bu was altijd gekleed in een stofjas. Hij had een markant hoofd met zware, borstelige wenkbrauwen en oogleden die getooid waren met aanhangsels die zo angstwekkend waren dat je vanzelf braaf was.

Je kon er Jacques ‘Ko’ Prince, kunstschilder en tekenaar voor de PZC, schilderen; hij was meestal vergezeld van zijn hond Drawa. Prince woonde in de Bellinkstraat en hoewel het natuurlijk altijd een veilig gevoel geeft om op kruipafstand van een café te wonen, was Damzicht een zaak die hij voornamelijk in de morgen- en middaguren bezocht. De late uurtjes werden vaak besteed in de Reutel – Kanaalzicht voor leken – aan de Stationsstraat of in het barretje in de kelder van Sint Joris (nu de Bommel) aan de Markt.

Ko was een verwoed beoefenaar van de damsport. Hoe kan het ook anders in Damzicht? We hebben de stenen nogal eens voor ons uit geschoven. De Bu maakte, wanneer de ‘r’ in de maand was, ook furore met zijn mosselavonden waar rijp en groen aanschoof voor een pannetje zilte zaligheid. Toen De Bu in 1972 stopte, liet dat een grote leegheid achter in mijn hart, een leegheid die opspeelt nu ik schrijvenderwijs terug in de tijd van Damzicht ben. De Zwarte Ruiter was niet zo mijn meug en ik kwam er dan ook slechts sporadisch, maar de Zwarte Ruiter op het Witte Paart was een aangename kennismaking die zeker een vervolg krijgt.

De schreeuw van de Roode Leeuw (Rob, juli 2015)

Sommige herbergen en later cafés hadden en hebben namen die je op heel Walcheren tegenkwam – de Roode Leeuw was bijvoorbeeld zo’n naam. In Middelburg waren drie herbergen met die naam, maar ook Nieuw- en Sint Joosland, Domburg, Veere en Zoutelande waren van zo’n herberg voorzien. Maar deze Kroegpraat richt zich op de Roode Leeuw in Zoutelande – wellicht komt er later nog eens een andere roode leeuw over het voetlicht.

De geschiedenis van de Roode Leeuw begint in 1805 wanneer Jacomina Platschor een huis aan de Langstraat 11 koopt voor 50 pond Vlaams waar ze een herberg in begint. Vervolgens dient zich een hele rits eigenaren aan, te veel om op te noemen dus we pakken de rode draad pas weer op in 1883 wanneer Maria Sanderse eigenaar van de Roode Leeuw wordt. Ze trouwt twee jaar later met Marinus van Vlaanderen en samen zetten ze koers naar de twintigste eeuw. Het vertier in de herberg staat soms op een laag pitje dat af en toe opvlamt als bijvoorbeeld een draaiorgel de straat aandoet. Maria en Marinus figureren op de foto bij dit verhaal en hopen natuurlijk dat het feestje zich in hun herberg voortzet.

De rode draad duikt opnieuw op in 1938 wanneer Gerrit Gabriëlse caféhouder in het pand wordt. Gerrit is een echte Westkappelaar – zijn vader Lourus zat trouwens in Duinzicht aan de Langstraat 1 – en die zijn altijd strijdbaar wanneer hun broodwinning in het geding komt. In 1956 wordt het pand Langstraat 11 onteigend en mede met de onteigeningsguldens heropent Gabriëlse op 10 juli 1959 een hagelnieuwe Roode Leeuw op het adres Zuidstraat 9.

Aangezien de preciezen in de (gereformeerde) leer talrijker dan de rekkelijken waren, mochten de cafés in Zoutelande in die tijd niet op zondag geopend zijn en dat schuurde bij Gerrit. Hij gooide in 1967 de kont tegen de krib en ging toch open op zondag en lokte op die manier een reactie van de sterke arm der wet uit. Een bekeuring volgde, maar daar liet Gerrit het niet bij zitten en hij stapte naar de kantonrechter. De rechter had meer oren naar de zogenaamde zondagswet dan de gemeenteverordening en stelde Gabriëlse in het gelijk. Het openbaar ministerie tekende nog wel beroep aan, maar het kwaad was al geschied en sindsdien kon de zondagsrust in de Zoutelandse cafés worden genoten met een biertje en borreltje. De schreeuw van de Roode Leeuw, in de persoon van Gerrit Gabriëlse, ging als een kogel door de kerk en het was nog lang onrustig in het dorp.

Waar een proefproces, en dit in de meest brede zin van het woord, niet allemaal toe kan leiden. Het leidde in Zoutelande in ieder geval tot een ontknoping van de blauwe knoop op zondag. Het is niet bekend hoelang Gerrit Gabriëlse nog in zijn Roode Leeuw heeft gezeten – misschien dat iemand dat nog weet – maar eind jaren ’80 opent hotel Valkenhof in het pand waar je nog steeds voor een drankje,ook op zondag, terecht kunt.

Krasse knarren vangen veel wind (Rob, juni 2015)

De eerste Kroegpraat kan niet anders gaan dan over Seventy Seven aan de Markt in Middelburg – op nummer 77 dus. Wij, Edwin Mijnsbergen en ik, spraken er vorige week woensdag op het terras met Eugène de Kok van de Middelburgse & Veerse Bode en zoals u nu ziet, was dat een zeer constructief gesprek. We hebben opnieuw een podium waar onze verhalen over de Walcherse horeca goed zullen gedijen, want huis-aan-huis lijdt onherroepelijk naar mond-tot-mond.

Nu had en heeft Seventy Seven (Sev of de hut voor intimi) voor sommigen de functie van een gezinsvervangend tehuis, maar zowel Edwin als ik hebben ook een periode aan de andere kant van de bar gestaan en dus letterlijk uit een ander vaatje getapt. Edwin werkte er in de jaren ’90 voor Kees Rijn – bij mij was dat zo’n dikke twintig jaar eerder het geval. Begin jaren ’70 vroeg toenmalig eigenaar Ad van de Woestijne of ik in de zomermaanden voor hem wilde komen werken. Dat was natuurlijk vragen naar de bekende weg dus die beslissing was snel genomen. Afijn, achter de bar was het goed toeven en ouwehoeren met stamgasten die bijna familie waren en zo af en toe diende ik als terrasdope argeloze passanten van een drankje – toen cappuccino nog een moeilijk woord was – te voorzien. Het loon dat ik, soms in het zweet des aanschijns, verdiende was een mes dat aan twee kanten sneed. Ik ontving de helft van mijn loon schoon in het handje, terwijl de andere helft werd afgeschreven van de schuld die ik in de hut had. Poffen was in die tijd voor studerende armoedzaaiers als ik bijna een manier van leven – het boek was geduldig en wachtte op betere tijden die in mijn geval nu aanbraken.

Na die zwoele zomer ging ik Nederlands studeren aan de School voor Taal- en Letterkunde in Den Haag, maar van die kouwe kermis kwam ik al na een jaar thuis. Ik kon, en kan nog steeds, maar moeilijk zonder de Lange Jan binnen oogbereik. Ik heb er later nog als torenwachter gewerkt – de hoogste functie van Middelburg – maar dat is weer een ander verhaal. Eenmaal terug in de navel van de wereld nam ik, alsof ik nooit was weggeweest, mijn vertrouwde plaats aan de kop van de bar in Sev weer in en was het boek opnieuw geduldig tot de rekening uiteindelijk werd vereffend en sindsdien betaal ik braaf het gelag, dat meestal in de papieren loopt, contant. Tegenwoordig behoor ik tot de krasse knarren of, zoals anderen zeggen, de ouwe sannie waarvan de meesten al sinds de opening – die was op donderdag 2 juli 1970, dus we hebben binnenkort een feestje – kind aan huis zijn. We komen er, meestal op donderdag en/of vrijdag, onze dorst lessen en dan zijn de koele blondes, van het vat of op fles, niet van de lucht. Wanneer het terrasweer onstuimig tiert schuilen de dames maar wat graag achter onze brede ruggen, want de krasse knarren vangen veel wind.

Archief Kroegpraat

Oudere columns zijn te vinden op de archiefpagina van Kroegpraat

Bronnen

• Foto's: Beeldbank Zeeland Zeeuwse Bibliotheek, Zeeland in Beeld Zeeuws Archief, diverse particuliere bronnen op Middelburg dronk