Middelburg Dronk

Versie van 20 sep 2012 om 00:26

Beschrijving

De Vergenoeging is een buitenbeentje, op Middelburg Dronk. Omdat het een sociëteit is hoort deze besloten vereniging eigenlijk niet thuis op de Wiki maar omdat uit de literatuur bleek dat de sociëteit in de periode voor de oorlog wel degelijk een openbaar karakter had (anders zou het restaurant op de Markt niet voldoende rendabel zijn geweest), is het toch opgenomen, als voorloper van Brooklyn.

Foto's

Meer foto's zijn te vinden op: De_Vergenoeging/fotos.

• 

  Tympaanplein 1911

• 

  De Vergenoeging 1870

• 

  Vergenoeging Gortstraat 2011

Geschiedenis

De geschiedenis van de sociëteit loopt van 1795 tot heden. Het voert te ver om de gehele geschiedenis hier op te nemen; daarvoor verwijzen wij naar het boek '200 jaar Sociëteit de Vergenoeging', van M. Sanderse, dat onder meer beschikbaar is bij de Zeeuwse Bibliotheek in Middelburg. Een paar zaken zijn van belang om te weten. De Vergenoeging verhuisde meerdere malen. De sociëteit werd in 1795 gesticht in het Middelburgsch Koffiehuis aan de Balans, maar in juli van datzelfde jaar verhuisde men naar het 'Groot Huys' in de Lange Noordstraat, het gebouw waarin lange tijd de Belastingdienst was gevestigd. Pas in 1803 verhuisde De Vergenoeging naar het pand aan de Markt, waar nu Brooklyn is gevestigd. In die tijd werd er nog geen bier geschonken in de Sociëteit. Zulks geschiedde pas vanaf 1850, nadat 30 leden daartoe een voorstel hadden ingediend.

De sociëteit kocht veel omliggende panden, in de 19e eeuw. Aanvankelijk huurde men het huis 'De Galey' dat was gelegen naast 'De Roode Toren' (nu Tympaan). In 1828 kocht men het pand voor 3600 gulden. Het aangrenzende pand 'Walcheren' werd ook meteen gekocht, voor 2000 gulden. Voor 3100 gulden werd er vervolgens verbouwd en werden beide panden samengevoegd, waarna men ook nog het perceel 'Klein Zaaltje'opkocht voor 2800 gulden. Ondertussen had men aan Vlasmarktzijde ook het pand 'Het Groeiende Vlas gekocht, voor 1300 gulden. In 1854 bouwde men daar de trap die naar de bovenzaal van de sociëteit leidde. Tenslotte werd in 1875 het pand van de huidige Zanzibar opgekocht, voor 7100 gulden. In de jaren daarvoor was daar De Kersenboom gevestigd. Dat pand werd aanvankelijk verhuurd maar in 1881 verbouwd tot kegelbaan. De bovenverdieping fungeerde regelmatig als vergaderruimte. Het pand werd later verpacht aan Wöhler, die er de Electrobioscoop begon.

In de 19e eeuw was De Vergenoeging een club van deftige heren, die regelmatig uit het werk kwamen naar het gebouw kwamen: "Dan kwamen de leden in grote getalen opzetten. De kapstokken hingen al spoedig vol met zwarte jassen en hoge hoeden. De bedienden liepen af en aan met jenever, koffie en sigaren. Al even vlug als de leden verschenen waren, verdwenen zij weer. Alleen de vrijgezellen bleven nog wat plakken, zo tot een uur of half zeven en dan werd het stil in het sociëteitsgebouw. 's Avonds kwamen er nog wat leden een spelletje whist doen, of een partijtje biljarten. Alleen op zaterdagavond was het gezellig druk en dan gaven de leden massaal acte de présence en was er veel belangstelling voor het biljart en om de praattafels groepten talrijke personen."

In 1878 was Desiré Coppieters kastelein, om vervolgens een jaar later failliet te gaan (zeeuwengezocht [1]). Twee jaar later vraagt en krijgt hij weer een vergunning voor de sociëteit. Wanneer hij in 1887 overlijdt (zeeuwengezocht [2]) wordt zijn vrouw, mej. D. Coppieters, geboren Verduijn, kasteleines (zeeuwengezocht [3]) - zij blijft in functie tot 1891. In 1890 wordt A. Reitsma kastelein en ook hij gaat, 3 jaar later failliet (zeeuwengezocht [4]). Het was in wezen bijzonder dat mej. D. Coppieters enige tijd de scepter zwaaide, want vrouwen kwamen normaliter alleen in de Vergenoeging tijdens feestelijke gebeurtenissen, niet op reguliere dagen, bijvoorbeeld tijdens de Kermis. In 1880 ging De Vergenoeging samen met een andere Middelburgse Sociëteit, De Vriendschap, dat in die tijd in het Heerenlogement in de Lange Noordstraat zat.

Op woensdag 19 februari 1930 brandde het pand van de sociëteit volledig uit. Voor een verslag: zie de krantenknipsels. Het pand werd echter al snel herbouwd en heropend op 15 november van datzelfde jaar. De restauratie was aanvankelijk in handen van architect Wondergem, maar die kwam te overlijden. Toen kreeg architect A. Rothuizen de opdracht. Dit betekende zijn doorbrak (en zorgde ervoor dat de man verhuisde van Goes naar Middelburg). De Tweede Wereldoorlog overleefden de Vergenoeging, en de andere panden aan dat deel van de Markt, gelukkig wel. De sociëteit bleef zelfs gewoon open.

Na de oorlog kreeg De Vergenoeging een meer open karakter. Dat had alles te maken met het feit dat de beheerder van de sociëteit (de kastelein) ook pachter was van het restaurant dat bij het gebouw hoorde: "Op bepaalde tijdstippen was dat restaurant ook toegankelijk voor niet-leden van De Vergenoeging, omdat het anders een niet-rendabel geheel zou worden. Daarnaast was de sociëteit ook nog eigenares van de nabijgelegen Electrobioscoop, die sinds jaren werd verpacht aan de familie Wöhler. Maar het bezit van deze bioscoop met de daaraan voor de sociëteit verbonden kosten, vormden op den duur een zware belasting.[...] Exploitatie van restaurant en bioscoop met alle narigheid daaraan verbonden, maar vooral het feit dat restaurant en andere sociëteitsruimten steeds meer door het publiek werden geïnfiltreerd, hebben er uiteindelijk toe geleid dat men in 1964 is verhuisd naar het pand op de Dam." (In het boek van Sanderse zijn een paar aardige brieven opgenomen van leden die klagen over de aanwezigheid van 'gewone man'). In 1985 verhuisde de sociëteit opnieuw, nu van Dam 10 naar het pand Le Baron Chassé aan de Gortstraat, waar De Vergenoeging tot op heden gevestigd is.

Naamgeving

Toen de sociëteit een wat minder politieke lading kreeg, stelde lid J.A. Hicken in 1804 voor om de naam te wijzigen in De Vergenoeging. Hiermee wilde men uitdrukking geven aan het feit dat men meer en meer 'gezelligheidsvereniging' was geworden.

Eigenaars/Exploitanten

• B. Hertogh (1829) - (zeeuwengezocht [5]); zijn broer zat in het Huys van Domburch
• J.H. Jansen (rond 1864 in de Noordstraat)
• J. de Klerk (1869-1875) - zie zeeuwengezocht [6]
• C. van der Ben (1875-1877)
• B. van Loodensteyn (1877-1878) - zie zeeuwengezocht [7]; zijn vader zat in het Schuttershof.
• D. Coppieters (1878-1887)
• Mej. D. Coppieters-Verduijn (1887-1890)
• A. Reitsma (1890-1893) - zie zeeuwengezocht [8]
• W.J. Goor (1893-1910) - zie zeeuwengezocht [9]
• J.H. Hoogesteegen (rond 1899) Hij vertrok in 1900 naar sociëteit Van Ongenuchten Vrij, in Goes.
• Jac. van Leur (1910)
• H.A. Dorré (1912-1924)
• C.A.A. den Blijker (1924-1925)
• L. Lagaaij (1925-1945); zie ook Schuttershof en Lagaaij - zijn zoon zou later Suisse en Du Commerce uitbaten
• P.J. Smits (1945-1947)
• J.J. Dingemanse (1947-1954)
• J.E.L. van Waegeningh (1954-1960) - tevens eigenaar Du Commerce
• H.A. Jacobs (1960-1963) H.A. Jacobs werd in 1963 beheerder in het gebouw aan de Dam.
• Mevrouw Braham, rond 1971 beheerder van de sociëteit aan Dam 10 in Middelburg

Bijzonderheden

• In de Tweede Wereldoorlog werd in het pand aan de Markt 81 ook tijdelijk lesgegeven, omdat de Duitsers veel scholen in beslag hadden genomen.

Mooie verhalen

• Uit het boek Het Leeskabinet: "Wij kunnen dezen feestdag besluiten met plaats te nemen onder het talrijk gezelschap dat aan tafeltjes gezeten is voor de helder verlichte societeit de Vergenoeging op de Groote Markt. Te midden van het ruime plein schittert in het licht van honderden gaspitten en lampions een groote muziek tempel door het corps muziekanten der schutterij bezet. Het kan uwe aandacht niet ontgaan dat onder de menigte menschen hier vereenigd het gedrang nergens tot wanorde overslaat zoodat ieder zonder inspanning de toonen volgen kan eene treffende tegenstelling voorzeker met het woeste getier en gestommel in een losbandigen kermistijd. Geef ons volk maar behoorlijke uitspanningen en de uitkomst zal leeren dat het er ordelijk gebruik van maakt. Den volgenden morgen was het u bekende plein van het schuttershof weder vol feestvierenden die deelnamen aan eene voor vijf en twintig cents toegankelijke matinee musicale."

Adres en contactgevens

• Vroeger: Markt 81 Middelburg (maar gedurende een periode eigenlijk Markt 79 t/m 83)
• Nu: Gortstraat 30
  

4331 LC Middelburg

Externe links

• Website De Vergenoeging

Bronnen

• Krantenknipsels: Krantenbank Zeeland Zeeuwse Bibliotheek
• Foto's: Beeldbank Zeeland en Beeldbank Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
• Website De Vergenoeging
• Boek Sociëteit De Vergenoeging sinds 1795 (M. Sanderse)
• Boek: Het Leeskabinet (1867)